Γιατί δολοφονήθηκε ο Σωκράτης;

Γιατί δολοφονήθηκε ο Σωκράτης;

Το 399 π.Χ., η Αθήνα, το λίκνο της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας, είδε έναν φαινομενικά αθώο άνδρα να δικάζεται και να εκτελείται σε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες δίκες στην ιστορία. Ο κατηγορούμενος, ο Σωκράτης, ήταν ένας 70χρονος φιλόσοφος του οποίου οι διδασκαλίες είχαν επηρεάσει βαθιά τη νεολαία και το πνευματικό τοπίο της πόλης.

Η εκτέλεσή του με δηλητηρίαση από κώνειο παραμένει ένα συγκινητικό επεισόδιο στη δυτική φιλοσοφία. Η κατανόηση του γιατί η Αθήνα σκότωσε τον Σωκράτη ρίχνει πολύ φως στην κοινωνικοπολιτική και πολιτιστική δυναμική της.

• Κατηγορίες: Ασεβεία και διαφθορά νέων

Οι Αθηναίοι απήγγειλαν δύο κύριες κατηγορίες εναντίον του Σωκράτη : ασέβεια, δηλαδή δυσπιστία στους θεούς που αναγνώριζε το κράτος, και διαφθορά της Αθηναϊκής νεολαίας. Οι κατηγορίες απαγγέλθηκαν από τρεις πολίτες: τον Μέλητο, τον Άνυτο και τον Λύκωνα. Η κατηγορία της ασέβειας βασιζόταν στο γεγονός ότι ο Σωκράτης φέρεται να εισήγαγε νέες θεότητες και συχνά αμφισβητούσε τις παραδοσιακές θρησκευτικές πεποιθήσεις. Η επιρροή του στη νεολαία της Αθήνας, ενθαρρύνοντάς την να αμφισβητεί την εξουσία και να σκέφτεται κριτικά, οδήγησε στην κατηγορία της διαφθοράς της νεολαίας.

Η μέθοδος του Σωκράτη, γνωστή ως σωκρατική μέθοδος, περιελάμβανε την υποβολή διερευνητικών ερωτήσεων για την τόνωση της κριτικής σκέψης και τη διευκρίνιση ιδεών. Αν και πλέον θεωρείται θεμελιώδης μέθοδος στη δυτική εκπαίδευση, θεωρήθηκε ανατρεπτική και επικίνδυνη στην αρχαία Αθήνα. Οι φιλοσοφικές του αναζητήσεις συχνά αμφισβητούσαν καθιερωμένους κανόνες και αρχές, κάτι που προσέλκυε τόσο θαυμασμό όσο και εχθρότητα.

• Κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο

Για να κατανοήσουμε γιατί η Αθήνα σκότωσε τον Σωκράτη, είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη το κοινωνικοπολιτικό κλίμα της εποχής. Η πόλη-κράτος ανέκαμψε από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο , ο οποίος έληξε το 404 π.Χ. με την ήττα της Αθήνας από τη Σπάρτη. Ο πόλεμος άφησε την Αθήνα πολιτικά ασταθή, οικονομικά αποδυναμωμένη και κοινωνικά κατακερματισμένη. Σε αυτό το κλίμα αβεβαιότητας, οι Αθηναίοι ήταν πρόθυμοι να αποκαταστήσουν τις παραδοσιακές αξίες και την τάξη.

 

Η σχέση του Σωκράτη με αρκετές αμφιλεγόμενες προσωπικότητες δεν βοήθησε την επιτυχία του. Μεταξύ των οπαδών του ήταν ο Κριτίας και ο Αλκιβιάδης, οι οποίοι είχαν αμφίβολη φήμη. Ο Κριτίας ήταν ένας από τους Τριάκοντα Τυράννους, μια φιλοσπαρτιατική ολιγαρχία που κυβέρνησε για λίγο την Αθήνα και ήταν γνωστή για το βάναυσο καθεστώς της. Ο Αλκιβιάδης, από την άλλη πλευρά, ήταν ένας χαρισματικός και φιλόδοξος πολιτικός που πρόδωσε την Αθήνα τάσσοντας υπέρ της Σπάρτης κατά τη διάρκεια του πολέμου. Αν και ο ίδιος ο Σωκράτης δεν ήταν πολιτικά ενεργός, η σχέση του με αυτούς τους άνδρες έριξε σκιά στις υποτιθέμενες προθέσεις και την αφοσίωσή του.

• Η δίκη που οδήγησε στον θάνατό του

Τα γραπτά των μαθητών του, Πλάτωνα και Ξενοφώντα, καταγράφουν σε μεγάλο βαθμό τη δίκη του Σωκράτη. Στην Απολογία του Πλάτωνα, ο Σωκράτης υπερασπίζεται τον εαυτό του με το χαρακτηριστικό του πνεύμα και λογική. Ισχυρίζεται ότι είναι ευεργέτης της πόλης, συγκρίνοντας τον εαυτό του με μια αλογόμυγα που διεγείρει ένα νωθρό άλογο (Αθήνα), διατηρώντας το σε εγρήγορση και επαγρύπνηση. Ισχυρίζεται ότι οι πράξεις του πηγάζουν από μια θεϊκή αποστολή να αναζητήσει και να διαδώσει τη σοφία.

Παρά τα πειστικά επιχειρήματα της υπεράσπισης, το σώμα των ενόρκων, αποτελούμενο από 501 Αθηναίους πολίτες, τον έκρινε ένοχο. Η ετυμηγορία ήταν οριακή - μόνο περίπου 30 ψήφοι. Στον Σωκράτη δόθηκε η ευκαιρία να προτείνει μια εναλλακτική λύση αντί της θανατικής ποινής. Πιστός στις αρχές του, πρότεινε δωρεάν τροφή εφ' όρου ζωής - μια ανταμοιβή που συνήθως προορίζεται για Ολυμπιονίκες. Αυτή η φαινομενική αλαζονεία τον αποξένωσε περαιτέρω από τους ενόρκους, γεγονός που οδήγησε στην επιβολή της θανατικής ποινής με μεγάλη διαφορά.

• Εκτέλεση

Οι Αθηναίοι εκτέλεσαν την θανατική ποινή του Σωκράτη αναγκάζοντάς τον να πιει δηλητήριο που περιείχε κώνειο. Σύμφωνα με τον Φαίδωνα του Πλάτωνα, ο Σωκράτης συνάντησε τον θάνατό του ήρεμα και ψύχραιμα, αφιερώνοντας τον εαυτό του στον φιλοσοφικό στοχασμό μέχρι τις τελευταίες του στιγμές. Η αξιοπρεπής αποδοχή της τιμωρίας του εδραίωσε την κληρονομιά του ως μάρτυρα της ελεύθερης σκέψης και της πνευματικής ακεραιότητας.

• Κληρονομιά και Σκέψεις για τον Θάνατο του Σωκράτη

Η κληρονομιά της δίκης του Σωκράτη παραμένει σημαντική μέχρι σήμερα. Μια πρόσφατη αναπαράσταση της διάσημης δίκης του υπογραμμίζει τη διαρκή επιρροή και τη σημασία της στον σύγχρονο λόγο. Σε μια εικονική δίκη που διεξήχθη από το Εθνικό Ελληνικό Μουσείο (ΕΙΜ), ο Σωκράτης κρίθηκε αθώος. Γεγονότα σαν κι αυτά υπογραμμίζουν τη διαρκή φύση των φιλοσοφικών και ηθικών ερωτημάτων που έθεσε ο Σωκράτης.

Τέτοια ερωτήματα αποτελούν σημαντικό γεγονός στην ιστορία της φιλοσοφίας, συμβολίζοντας τη σύγκρουση μεταξύ της ατομικής ελευθερίας και της κρατικής εξουσίας. Υπογραμμίζουν τους κινδύνους της αμφισβήτησης των κοινωνικών κανόνων και τις πιθανές συνέπειες της ενθάρρυνσης της ανεξάρτητης σκέψης σε μια εποχή πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών.

• Γιατί δολοφονήθηκε ο Σωκράτης;
   

Ο θάνατος του Σωκράτη εγείρει επίσης διαρκή ερωτήματα σχετικά με τη φύση της δικαιοσύνης και τον ρόλο του φιλοσόφου στην κοινωνία. Ήταν η εκτέλεσή του ένα απαραίτητο μέτρο για τη διατήρηση της δημοκρατίας στην οποία αντιτίθετο ο Σωκράτης; Ή μήπως ήταν μια κακή δικαιοσύνη, που γεννήθηκε από φόβο και παρεξήγηση; Θα είχαμε δημοκρατία σήμερα αν η Αθήνα δεν τον είχε εκτελέσει, αλλά του είχε επιτρέψει να διαδώσει τις αντιδημοκρατικές του απόψεις;

Ένα πράγμα είναι σίγουρο: Η δίκη και ο θάνατος του Σωκράτη χρησιμεύουν ως μια έντονη υπενθύμιση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν όσοι αμφισβητούν το status quo. Η κληρονομιά του συνεχίζεται, εμπνέοντας αμέτρητες γενιές να αναζητήσουν την αλήθεια, να αμφισβητήσουν την αυθεντία και να εκτιμήσουν την ανεξέταστη ζωή. Η δίκη του Σωκράτη δεν είναι απλώς ένα ιστορικό γεγονός, αλλά και ένα βαθύ μάθημα στον συνεχιζόμενο αγώνα μεταξύ της ελεύθερης σκέψης και της κοινωνικής συμμόρφωσης.

 

Πηγή:

https://greekreporter.com/2025/08/03/socrates-execution/