19.11.2024__Δημοσίευση_Πολυτεχνείου_ σε Πύλη για τον Ελληνικό Κόσμο
ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - ΚΕΠ !!!
ΔΡΑΣТΗΡΙΟТHΤΑ - ΣΥΝΕΠΕΙΑ – ΕΝΔΕΛΕΧΕΙΑ -ΠΙΣΤΗ- ΑΦΟΣΙΩΣΗ στο ΩΡΑΙΟ, το ΑΛΗΘΙΝΟ, το ΑΓΑΘΟ, το ΕΝΑΡΕΤΟ !!!
ΑΡΜΟΝΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΜΟΡΦΗΣ & ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ !!!
Αγαπητοί φίλοι!
Διαδικτυακή πύλη – Media Panorama «Χρόνος και Κόσμος», 11 Νοεμβρίου 2024. Δημοσίευση άρθρου, αφιερωμένου στην εκδήλωση του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. για την ημέρα μνήμης στη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού λαού, την Επέτειο της εξέγερσης των φοιτητών του Πολυτεχνείου κατά της δικτατορίας (Νοέμβριος 1973). Δημοσιεύθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2024
Δραττόμεθα της ευκαιρίας για να εκφράσουμε την εκτίμηση και την ευγνωμοσύνη μας στον αρχισυντάκτη της πύλης Valery Emelyanov για τη δημοσίευση.
ΕΙΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ !!! ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑΣ ΕΝΙΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ !!! ΜΑΖΙ ΠΑΡΑΜΕΝΟΥΜΕ ΔΥΝΑΤΟΤΕΡΟΙ, ΣΘΕΝΑΡΟΤΕΡΟΙ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΟΙ και ειλικρινά ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΟΙ !!!
Επισυνάπτεται η δημοσίευση (σε ελληνική και ρωσική): ΕΛΛΗΝΟΡΩΣΙΔΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΙΑΝΝΙΤΣΗ: ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥΙΝΣΤΙΤΟΥΤΩΝ – 17 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1973 ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΩΝ. Δημοσιεύθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2024
Εκ της συντάξεως: Σήμερα αποφασίσαμε να αφιερώσουμε το κύριο περιεχόμενο της στήλης μας «Ελληνικός Κόσμος» στην επέτειο της εξέγερσης των φοιτητών του Πολυτεχνείου Αθηνών κατά του καθεστώτος των «μαύρων συνταγματαρχών», που αποτελεσε ένα από τους σημαντικούς κρίκους στην αλυσίδα των γεγονότων που οδήγησαν στην κατάρρευση του στρατιωτικού καθεστώτος στην Ελλάδα και στην αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα αυτή. Φέρνουμε στην προσοχή του αναγνώστη άρθρο της Ph.D. διευθύντριας του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. Μόσχας, Θεοδώρας Γιαννίτση, καλύπτοντας την ιστορική κατάσταση γύρω από την εξέγερση και την πορεία της. Το άρθρο περιέχει λεπτομερές και ενδιαφέρον υλικό γεγονότων.
ΘΕΟΔΩΡΑ ΓΙΑΝΝΙΤΣΗ
Σήμερα γιορτάζουμε μια άλλη ημερομηνία - την ημέρα της εξέγερσης των φοιτητών
του Πολυτεχνείου ενάντια στο καθεστώς των μαύρων συνταγματαρχών. Από αυτή την άποψη, φαίνεται σκόπιμο να σταθούμε συνοπτικά στην κοινωνικοπολιτική και οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας από το τέλος του εμφυλίου πολέμου (1949) μέχρι την εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθεστώτος των μαύρων συνταγματαρχών. "ΟΧΙ." Ολοκληρώνοντας τότε την εκδήλωση, είχε αναφερθεί ότι μετά τη λήξη ?? ναζιστικής κατοχής, καθώς και μετέπειτα από έναν εμφύλιοσπαραγμό. Το έθνος διχάστηκε και χρειάστηκαν δεκαετίες για να τις επουλώσει πληγές
του. Η 28η Οκτωβρίου, όμως, το έπος του '40, αποτελούν δείγμα συνοχής και ομοψυχίας
ελληνισμού μπροστά στον εξωτερικό κίνδυνο όταν σύσσωμος ο ελληνικός λαοσυσπειρώνεται για να προστατέψει τα πάτρια εδάφη του, την εθνική του κυριαρχία, την ιστορία και τον πολιτισμό του, όταν το έθνος ανταποκρίθηκε με τον βέλτιστο τρόπο στοκάλεσμα και στις δοκιμασίες που του επιφύλαξε η ιστορία για περιφρούρηση τουελληνισμού ως έννοιας-περιεχομένου και ως ?? την επέτειο της εξέγερσης των φοιτητών τουΠολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973 επισκόπηση της κοινωνικοπολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδας από το τέλος του εμφυλίου μέχρι την εγκαθίδρυσή του καθεστώτος των συνταγματαρχών.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, η ξένη κατοχή και οι εσωτερικές διαιρέσεις
που προκάλεσαν τον εμφύλιο πόλεμο του 1946-1949 οδήγησαν στην καταστροφή και την εξαθλίωση της Ελλάδας. Οι ανθρώπινες απώλειες ανήλθαν στο 7-8% του πληθυσμού της χώρας, η αγροτική παραγωγή μειώθηκε κατά 70%, η ναυτιλία κατά 73%, οι υποδομές της χώρας καταστράφηκαν ολοσχερώς, περισσότερα από χίλια χωριά εξαφανίστηκαν από προσώπου γης. Όλες οι πιθανές
στρατιωτικές αποζημιώσεις που έλαβε η Ελλάδα ήταν ασήμαντες σε σχέση με τις πραγματικές καταστροφές και απώλειες, με αποτέλεσμα η ανοικοδόμηση των υποδομών και η αποκατάσταση της χώρας να είναι αδύνατες χωρίς την προσέλκυση ξένων ιδιωτικών κεφαλαίων με την επακόλουθη οικονομική και πολιτική εξάρτηση. Ο όγκος της ξένης οικονομικής βοήθειας την περίοδο από το 1944 έως το 1946 ανήλθε σε 4,6 εκατομμύρια . d ol. ΗΠΑ, εκ των οποίων τα 4 εκατ
. δόθηκαν από τις Η.Π.Α. Ωστόσο, μόνο το 21% αυτών των κεφαλαίων επενδύθηκε στην παραγωγή. Η μερίδα του λέοντος της οικονομικής βοήθειας κατευθύνθηκε στην ενίσχυση της στρατιωτικής ισχύος της χώρας. Χάρη στη νομοθεσία που θεσπίστηκε το 1953,
η οποία παρείχε μεγαλύτερα οφέλη στους ξένους επενδυτές,
αυξήθηκε κατακόρυφα η εισροή ιδιωτικών ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να αυξηθεί σημαντικά ο ρόλος της στην οικονομία της χώρας. ξένη κατοχή, οι εσωτερικές ταραχές πουκατέληξαν στον εμφύλιο πόλεμο των ετών 1946-1949, είχαν κατερειπώσει τη χώρα. Οιανθρώπινες απώλειες ανήλθαν 7-8% του πληθυσμού, η αγροτική 70%, 73% 73% χωρητικότητάς, η υποδομή της χώρας καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. το νόμισμα εκμηδενίσθηκε. Καθώς, ωστόσο, τα ποσά πουεισέπραξε η Ελλάδα ως πολεμικές αποζημιώσεις ήταν ελάχιστα σε σχέση με τηνπραγματική αξία των απωλειών, η ανασυγκρότηση της χώρας δεν μπορούσε να ξεκινήσειπαρά με την άμεση βοήθεια και τη μαζική είσοδο ξένων ιδιωτικών κεφαλαίων, με όλες τις ειδικές οικονομικές και πολιτικές χαρακτήρας τις συνεπάγονται. Κατάτην περίοδο 1944-1946 η “ξένη βοήθεια στην Ελλάδα” υπολογίζεται σε 4,6 εκ. δολ.ΗΠΑ περίπου, από τα οποία τα 4 εκ. προέρχονταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. (21%) σεπαραγωγικές επενδύσεις, το μέγιστο μέρος (54%) στρατιωτικούς εξοπλισμούς και τις στρατιωτικές δαπάνες. Η είσοδος των ξένων κεφαλαίων ιδιωτικής προέλευσης στην Ελλάδα 1953 προνόμια, κατέστησε τη χώρα οικονομικά εξαρτημένη από το Την εποχή αυτή, η πολιτική εξέλιξη της Ελλάδας καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από χαρισματικές πολιτικές προσωπικότητες, όπως π.χ (Εθνική Πολιτική Ένωση Κεντρώων), Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (National Radical Union), Παπανδρέου – Ένωση Κέντρου (Ένωση Κέντρου), και όχι σαφείς κανόνες για τη λειτουργία των πολιτικών θεσμών και μηχανισμών. Αυτό έδωσε στην αυλή (η Ελλάδα ήταν ακόμη μοναρχία) την ευκαιρία να παρεμβαίνει συνεχώς στην πολιτική ζωή της χώρας, γεγονός που υπονόμευε τα δημοκρατικά θεμέλια. Οι Kings Paul (1947-1967) και ο Konstantin II (1964-1973) προσπάθησαν να μειώσουν τον ρόλο των πολιτικών κομμάτων στο μηδέν, να διευθύνουν τις κρατικές υποθέσεις και να κυβερνούν τη χώρα σύμφωνα με τις δικές τους ιδέες και να καθιερώσουν τον έλεγχό τους στους κύριους κρατικούς θεσμούς (στρατός , τμήματα ασφαλείας, διοίκηση). αδυναμίες των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, τα οποία στηρίζονταν περισσότερο στην ακτινοβολία μιας ορισμένης χαρισματικής ποκόλαος Πλαστήρας – Εθνική Πολιτική Ένωση Κέντρου,Αλέξανδρος Παπάγος – Ελληνικός Συναγερμός, Κωνσταντίνος Καραμανλής – ΕθνικήΡιζοσπαστική Ένωση, Γεώργιος Παπανδρέου – Ένωση Κέντρου) και όχι σεσυγκεκριμένες αρχές και η συνεχής επέμβαση της Αυλής στην πολιτική ζωή της χώρας,δεν επέτρεψαν την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι βασιλείςΠαύλος (1947-1964) και Κωνσταντίνος ο Β' (1964-1967) προσπάθησαν να υποκαταστήσουν τα κόμματα, να κατευθύνουν αυτοί, σύμφωνα με τις προσωπικές
πεποιθήσεις τους, την πορεία του κράτους και να ελέγχουν όλους τους ουσιαστικούς
τομείς της εξουσίας (στρατό, σώματα ασφαλείας, διοίκηση).
Στην πολιτική ζωή 1949-1967 Οι τραγικές συνέπειες του εμφυλίου είναι έντονα αισθητές. Οι κυβερνήσεις του Νικολάου Πλαστήρα (1950-1952), του Αλέξανδρου Παπάγου (1952-1955), του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1955-1963) και του Γεωργίου Παπανδρέου (1963-1965), αν και έκαναν σπουδαία δουλειά στην ανοικοδόμηση και ανάπτυξη των υποδομών, δεν μπόρεσαν να να θεραπεύσει τις πληγές του εμφυλίου πολέμου, να υπερνικήσει τη διαίρεση του έθνους και να περιορίσει την παρέμβαση του δικαστηρίου, που παρενέβαινε κανονική λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Εξάλλου, από τον εμφύλιο πόλεμο, άτυπες ομάδες βίας δρουν στη χώρα με τη συνεννόηση του κράτους (άτυπες παρακρατικές οργανώσεις), καταστέλλοντας
κάθε διαφωνία Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς ΕΔΑ - Ενιαίες Δημοκρατικές Αριστερές Δυνάμεις (αυτό το κόμμα εκπροσωπούσε τις αριστερές δυνάμεις, αφού το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου και ασχολούνταν με παράνομες δραστηριότητες). Αυτό ήταν επιπλέον απόδειξη ότι υπάρχουν, λειτουργούν και λειτουργούν άτυπες βίαιες ομάδες στη χώρα.
Μετά τη νίκη στις εκλογές τον Νοέμβριο του 1963,
ο κεντρώος Γεώργιος Παπανδρέου έγινε πρωθυπουργός της χώρας. Αυτό έδωσε αφορμή στο δικαστήριο να παρέμβει στην πολιτική ζωή της χώρας, με αποτέλεσμα στις 15 Ιουλίου 1965 ο Παπανδρέου να απομακρυνθεί από τα καθήκοντά του από τον βασιλιά. Ο επόμενος ενάμιση χρόνο χαρακτηρίζεται από κυβερνητικό άλμα. Αυτό αποκαλύπτει την αδυναμία του δικαστηρίου, που δεν καταφέρνει να δημιουργήσει ένα ικανό υπουργικό συμβούλιο. Ως αποτέλεσμα, στις 21 Απριλίου 1967, έγινε πραξικόπημα και οι «μαύροι συνταγματάρχες» ήρθαν στην εξουσία.
Αρχηγοί της χούντας: Στυλιανός Παττακός, Γεώργιος Παπαδόπουλος και Νικόλαος
Μακαρέζος Παττακός Γεώργιος
Παπαδόπουλος Νικόλαος ΜακαρέζοςΣτο διάστημα των ετών 1949 - 1967 τα έντονα τραύματα που άφησε ο εμφύλιος. Οι διαδοχικές ελληνικέςκυβερνήσεις (Νικολάου Πλαστήρα 1950-1952, Αλέξανδρου Παπάγου 1952-1955,Κωνσταντίνου Καραμανλή 1955-1963, Γεωργίου Παπανδρέου 1963-1965) χώρας, δεν κατόρθωσαν να εξαλείψουν τις μνήμες του εμφυλίου, να επιβάλουν τη λήθη και να περιορίσουν τις ανακτορικές επεμβάσεις οι ????? στον κρατικό μηχανισμό που δεν ελέγχονταν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Η δολοφονία του βουλευτή της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (Ε.Δ.Α.) ( 22
Νοεμβρίου 1962) αποτελεί κορυφαίο ?????
κυβέρνηση. Η άνοδος του Γεωργίου Παπανδρέουστο πρωθυπουργικό αξίωμα μετά τη νίκη της Ένωσης Κέντρου σε δύο αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις (Νοέμβριος 1963, Φεβρουάριος 1964) δίνει λαβή σε ?? 15 Απριλίου 1965 με τις βασιλικέςκυβερνήσεις που σχηματίζονται. Οι κυβερνήσεις αυτές, που διαδέχονται η μία την άλλη,καταρρακώνουν κάθε έννοια πολιτικού βίου στη χώρα και προσφέρει το πρόσχημα γιατην επιβολή εξωκοινοβουλευτικών λύσεων, για την επιβολή της Εγκαθιδρύεται δικτατορικό καθεστώς, εισάγεται λογοκρισία στη χώρα, συλλαμβάνονται ελεύθεροι σκεπτόμενοι, πολλοί πολιτικοί, συγγραφείς, πολιτιστικές, επιστημονικές και καλλιτεχνικές προσωπικότητες βρίσκουν καταφύγιο στο εξωτερικό.
Θα ήθελα να πω ότι ο πρόλογος της εξέγερσης του Νοέμβρη του 1973 ήταν
οι ομιλίες των φοιτητών στη Νομική Σχολή Αθηνών. Η εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου ήταν η κορύφωση όλου του αγώνα κατά της δικτατορίας, ολόκληρου του αντιστασιακού κινήματος, στο οποίο συμμετείχαν νέοι, αγρότες, εργάτες, εργαζόμενοι και τα ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού. Θα ήθελα να τονίσω ότι η εξέγερση ήταν αυθόρμητη, δηλ. δεν είχε προετοιμαστεί εκ των προτέρων ούτε από κανένα συντονιστικό κέντρο ούτε από καμία πολιτική ομάδα. Η εξέγερση ήταν αποτέλεσμα της δουλειάς των φοιτητικών επιτροπών και της διάθεσης που επικρατούσε στα ελληνικά πανεπιστήμια. Πολυτεχνείο υπήρξε το αποκορύφωμα των κινητοποιήσεων φοιτητών, νεολαίας, αγροτών, εργαζομένων κατά της χούντας, μεπροάγγελο την κατάληψη της Νομικής Σχολής στην Αθήνα το Φεβρουάριο του 1973. προηγηθεί, με τεράστιο κόστος και θυσίες για όσους έπεσαν στα χέρια της Χούντας. Οι παράνομες αντιδικτατορικές οργανώσεις είχαν σκάψει βαθιά στις συνειδήσεις των πολιτών,ιδιαίτερα της φοιτητικής νεολαίας, που ανέκαθεν αποτελεί τον πρωτοπόρο των κοινωνικών και πολιτικών διεκδικήσεων. Έγινε μια εξήγηση που δεν σχεδίασε
κανένα επιτελείο, αλλά την ξεκίνησαν οι παράνομες φοιτητικές οργανώσεις, οι επιτροπές
και πρωτοβουλίες που δρούσαν στους Πανεπιστημιακούς χώρους Η εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου δεν συνέτριψε το καθεστώς, όπως κατά λάθος λέγεται ή γράφεται. Έγινε όμως οιωνός της κατάρρευσης της δικτατορίας. Πριν από την πτώση τους, οι μαύροι συνταγματάρχες ανέτρεψαν τον Πρόεδρο της χώρας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στην Άγκυρα να πραγματοποιήσει στρατιωτική εισβολή στο νησί και να καταλάβει το βόρειο τμήμα του. γκρέμισε τη Χούντα, όπως συχνά γράφεται και λέγεται, παρά το βαρύ τίμημα σε νεκρούς που πλήρωσε το αντιδικτατορικό κίνημα.Αποκάλυψε, όμως, το πραγματικό πρόσωπο της δικτατορίας, το ωμό πρόσωπο της φασιστικής βίας. Ταυτόχρονα, σήμανε την αρχή του τέλους της Χούντας, η οποία πριν καταρρεύσει βύθισε στο αίμα την Κύπρο με το προδοτικό ?? της Κύπρου, έδωσε την ευκαιρία στην Άγκυρα να εισέλθει στο Συνθήματα που ακούστηκαν και τις τρεις μέρες της εξέγερσης («σήμερα ο φασισμός πεθαίνει», «Εργάτες, αγρότες, φοιτητές», «κάτω οι Αμερικανοί», «κάτω το ΝΑΤΟ», «ψωμί, παιδεία, ελευθερία»), εξέφρασαν λαϊκά αιτήματα και
κάλεσαν όλο το ελληνικό έθνος να ξεσηκωθεί για να πολεμήσει τους μαύρους συνταγματάρχες.
Υπήρχαν επίσης πολιτικές εκκλήσεις: αποχώρηση της χώρας από διεθνή στρατιωτικοπολιτικά μπλοκ
και οργανώσεις, απόκτηση πραγματικής εθνικής ανεξαρτησίας, παροχή σε όλους τους πολίτες δικαίωμα στην ελευθερία, στην εργασία και στην εκπαίδευση.
Τα συνθήματα που βροντοφώναξε ο λαός στο Πολυτεχνείο το Νοέμβρη του 1973
ήταν: “Απόψε πεθαίνει ο φασισμός”, “Εργάτες, αγρότες και φοιτητές”, “Έξω οιΑμερικάνοι”, “Έξω από το ΝΑΤΟ”, “Ψωμί, παιδεία, ελευθερία”. Με αυτά τα
συνθήματα ζητούσε ένα παλλαϊκό ξεσηκωμό. Συνθήματα με πολιτικό περιεχόμενο και
στόχους, για ανατροπή του φασιστικού καθεστώτος, για απεξάρτηση της χώρας αποξένους στρατιωτικούς και πολιτικούς οργανισμούς , για τοδικαίωμα στην ελευθερία, στην εργασία, στη μόρφωση. Αυτά ήταν τα οράματα τηςνεολαίας του Νοέμβρη.
Η στρατιωτική δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, με όλες τις κακουχίες που
έφερε στην Ελλάδα, με αποκορύφωμα τον διαμελισμό της Κύπρου, αντιπροσωπεύει ένα ακραίο φαινόμενο και φυσική συνέπεια της εσωτερικής αδυναμίας της μεταπολεμικής ελληνικής δημοκρατικής πολιτικής. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα (24 Ιουλίου 1974), η πολιτική ηγεσία θέτει ως πρωταρχικό στόχο την εγκαθίδρυση δημοκρατικού συστήματος στην Ελλάδα, καθώς και την εξάλειψη και την επούλωση του εμφυλίου. Ιστορικοί σταθμοί σε αυτό το μονοπάτι είναι η νομιμοποίηση
του ΚΚΕ - ΚΚΕ (υπό την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή), η διεξαγωγή δημοψηφίσματος (8 Δεκεμβρίου 1974) και η ίδρυση προεδρικής δημοκρατίας (υπό την κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή). , η ψήφιση νέου συντάγματος (9 Ιουνίου 1975 από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή), σύμφωνα με το οποίο ο Κωνσταντίνος Τσάτσος εκλέγεται πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας. (1975-1980), και το δεύτερο του Κωνσταντίνου Καραμανλή (1980-1985), και ο νόμος για την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης ( 1982,
επί κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου).
Η στρατιωτική δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, με όλα τα δεινά που επέφερε
στην Ελλάδα, με κορύφωση το διαμελισμό της Κύπρου, αποτελεί ακραίο σύμπτωμα καινομοτελειακή κατάληξη της εσωτερικής ?? πολιτεύματος. (24 Νοεμβρίου 1974), η μεταδιδακτορική πολιτική ηγεσία θέτει ως πρώτο στόχο τηςεδραίωσης της δημοκρατίας στην Ελλάδα και την εξάλειψη και την επούλωση των τραυματικών εμπειριών του εμφυλίου πολέμου. Σταθμούς σε αυτή την πορεία αποτελούν νομιμοποίηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος – Κ.Κ.Ε. (κυβέρνησηΚαραμανλή), η διενέργεια δημοψηφίσματος (8 Δεκεμβρίου 1974) και η εγκαθίδρυση της προεδρικής δημοκρατίας (κυβέρνηση (9 Οκτωβρίου 1975, κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, σύμφωνα με τον πρώτο πρώτο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας εκλέγεται ο Κωνσταντίνος [1975-1980] (1982, κυβέρνηση Tank at the gates of the Polytechnic Institute / Το τανκ μπροστά στην πύλη τουΠολυτεχνείου
Η εξέγερση των φοιτητών του Πολυτεχνείου είναι παράδειγμα ασυμβίβαστου αγώνα για ελευθερία, κοινωνική ισότητα, δικαίωμα στην εργασία και στην εκπαίδευση και για τη διατήρηση του εθνικού πολιτισμού. Οι Έλληνες ξεσηκώθηκαν για να πολεμήσουν ώστε να υπάρξει μια ευκαιρία για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του ατόμου, το πνευματικό και πνευματικό δυναμικό του έθνους, που θα τους επέτρεπε να κατανοήσουν τον κόσμο, να τον ερμηνεύσουν ολοκληρωμένα, να τον αντιμετωπίσουν κριτικά και να τον αλλάξουν. τόσο το καλύτερο .
Η εξήγηση του Πολυτεχνείου λειτουργεί ως πρότυπο του ασυμβίβαστου αγώνα
για την ειρήνη, την εργασία, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη μόρφωση, τον πολιτισμό, τοπεριβάλλον. Για την παγίωση ενός σχολείου, ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος πρέπει να διαμορφώνει ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να εξοπλίζει τους νέους με ψυχικά και διανοητικά εφόδια, ώστε να μην μπορούν να γνωρίζουν την πραγματικότητα για να υποτάσσονται σε αυτή, αλλά για να την ερμηνεύουν πολύπλευρα και νααγωνίζονται, όταν και όπου κρίνουν ότι χρειάζεται, να την αλλάξουν. Γιατί η μόρφωση δεν είναι υπόθεση γνώσης αλλά στάση ζωής. Το Πολυτεχνείο αποτελεί σύμβολο Κοινωνπαλλαϊκών Αγώνων για την του χωρίς διακρίσεις και εκμετάλλευση.
Θύματα της Εξέγερσης στο Πολυτεχνείο Αθηνών, 17 Νοεμβρίου 1973. /
Τα θύματα του Πολυτεχνείου,
Το υλικό που επισυνάπτουμε για την προσοχή σας περιέχει
μια σύντομη περιγραφή των τριών ημερών της εξέγερσης. Την πρώτη κιόλας μέρα, δηλ. 14 Νοεμβρίου 1973
ΣΥΝΤΟΜΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΗΣ ΞΕΓΕΡΑΣΗΣ
Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 1973
- Φοιτητικές συναντήσεις στη Νομική και Ιατρική Σχολή.
Έγκριση φοιτητικών ψηφισμάτων που απαιτούν εκδημοκρατισμό του καθεστώτος, απελευθέρωση των φυλακισμένων φοιτητών, διάθεση του 20% του ΑΕΠ στην εκπαίδευση και 12μηνη στρατιωτική θητεία. Μέχρι τις 11.00 οι φοιτητές συγκεντρώνονται στα τείχη του Πολυτεχνείου.
-17.30 Ο εισαγγελέας εμφανίζεται στο Πολυτεχνείο με αίτημα να
εκκενωθεί ο χώρος. Συνάντηση του εισαγγελέα με τον πρύτανη του Ινστιτούτου Η κατηγορηματική άρνηση του πρύτανη να επιτρέψει την είσοδο της αστυνομίας στους τοίχους του πανεπιστημίου.
- Φοιτητές οργανώνουν ραδιοφωνικό σταθμό εντός των τειχών του Πολυτεχνείου,
ο οποίος θα εκπέμπει το επόμενο τριήμερο -22.00 οι φοιτητές λαμβάνουν αυθόρμητη απόφαση να κλείσουν εντός των τειχών του πανεπιστημίου, που ουσιαστικά σημαίνει την έναρξη μιας εξέγερσης. 15 Νοεμβρίου 1973
- Το πρωί ο φοιτητικός ραδιοφωνικός σταθμός καλεί τον κόσμο να συμμετάσχει στους φοιτητές και
να μιλήσει ενάντια στο καθεστώς. Η αστυνομία περικυκλώνει το πανεπιστήμιο -12.00 Η πρυτανεία του πανεπιστημίου απευθύνει έκκληση στον υπουργό Παιδείας Σιφναίο με αίτημα να χορηγηθεί στο Πολυτεχνείο το καθεστώς του απαραβίαστου -13.00 ακούγεται στο ραδιόφωνο το υπουργείο Παιδείας αποδέχεται το αίτημα του πρύτανη για το απαραβίαστο του εκπαιδευτικού ιδρύματος.
- Μέχρι το βράδυ, περισσότεροι από 20 χιλιάδες άνθρωποι ενώθηκαν με τους διαδηλωτές φοιτητές. Τα συνθήματα είναι
«Η χούντα θα ανατρέψει τον λαό», «Εξουσία στο λαό», «Ο λαός λιμοκτονεί, το κεφάλαιο μασάει με χρυσά δόντια», «Έξι χρόνια είναι αρκετά, δεν θα γίνουν επτά», «Ελευθερία είναι ερχόμενος Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 1973 – 09.00-12.00 διαπραγματεύσεις μεταξύ των φοιτητικών επιτροπών, της διοίκησης και των αρχών. Οι φοιτητές επιμένουν στην ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος και στην εγκαθίδρυση της λαϊκής δημοκρατίας -11.00 συνάντηση στο πρωθυπουργικό γραφείο. Αποφασίστηκε η απομάκρυνση
των αστυνομικών μονάδων από τους δρόμους δίπλα στο πανεπιστήμιο και η χρήση βίας σε καμία περίπτωση ή, ως έσχατη λύση, η χρήση δακρυγόνων -12.00 πραγματοποιώντας μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις στο κέντρο της πρωτεύουσας. -13.00 περισσότερα από 20.000 άτομα συγκεντρώνονται υπέρ των επαναστατημένων φοιτητών -15.30 δίνοντας συνέντευξη Τύπου φοιτητών στο αμφιθέατρο της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου (εφεξής επισυνάπτεται. επαναστατικό μανιφέστο των φοιτητών -18.00 πραγματοποιώντας πολυάριθμες συγκεντρώσεις στην Αθήνα κοντά σε κυβερνητικά
κτίρια. Οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας. Για πρώτη φορά χρησιμοποιείται δακρυγόνο. Μαζική συγκέντρωση του συνδικάτου των κατασκευών με σύνθημα «Κάτω ο φασισμός».
-20.30-22.30 μεγάλη συγκέντρωση κοντά στο υπουργείο Εσωτερικών.
Συγκρούσεις με την αστυνομία. Χρησιμοποιήθηκε όπλο. Οι ελεύθεροι σκοπευτές δουλεύουν. Τα πρώτα θύματα -21.00 περισσότερα από 100 χιλιάδες άτομα συγκεντρώνονται μέσα και γύρω από το Πολυτεχνείο. Κοντά στο πανεπιστήμιο δημιουργούνται οδοφράγματα. Οι τραυματίες διαδηλωτές μεταφέρονται στο Πολυτεχνείο. Ο φοιτητικός ραδιοφωνικός σταθμός καλεί τους γιατρούς να βοηθήσουν -21.15 το καθεστώς βρίσκεται σε πανικό. Εσωτερικές κυβερνητικές αποφάσεις λαμβάνονται για τη χρήση τμημάτων του στρατού εκτός από τις αστυνομικές δυνάμεις -24.00 Αστυνομικοί περικυκλώνουν το Πολυτεχνείο. Οι διαδηλωτές τραγουδούν Αναφέρεται ότι
ο στρατός θα ενταχθεί σύντομα στις αστυνομικές μονάδες.
-01.45 τανκς παρατάσσονται κοντά στο Πολυτεχνείο. Φωτισμός του χώρου με δυνατούς προβολείς. Οι Πολιορκημένοι φοιτητές στις πύλες του ινστιτούτου χειροκροτούν τους στρατιώτες. Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών δίνει εντολή στον Αρχηγό της Αστυνομίας Αθηνών να ενεργήσει χωρίς την παρουσία και τη σύμφωνη γνώμη του εισαγγελέα και του νομάρχη, οι οποίοι έχουν εξαφανιστεί -02.30 έναρξη διαπραγματεύσεων. Μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής Φοιτητών δηλώνουν ότι συμφωνούν να εκκενώσουν το κτίριο εάν τους δοθούν εγγυήσεις ασυλίας παρουσία πανεπιστημιακών καθηγητών, εκπροσώπων του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και του Τύπου. Οι όροι τους δεν γίνονται δεκτοί. Κατά τη διάρκεια της μισής ώρας αυξάνεται η ένταση και η νευρικότητα -02,45 μαθητές δίνονται 15 λεπτά. προκειμένου να εκκενωθεί το κτίριο Οι μαθητές κάνουν προσπάθειες να ανοίξουν την πύλη, η οποία
είναι φραγμένη από ένα αυτοκίνητο. Ο υπολοχαγός των τεθωρακισμένων χάνει τον αυτοέλεγχο και δίνει εντολή στα στρατεύματα να εισέλθουν στο έδαφος του πανεπιστημίου. Συμπλοκές, φυγή φοιτητών από το Πολυτεχνείο -03.30 λήξη λειτουργίας -04.00 δρόμοι
Θύματα της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο Αθηνών
Εξομολόγηση του τεθωρακισμένου ανθυπολοχαγού Σκευοφύλαξ, που βρισκόταν στο τανκ που έσπασε τις πύλες του Πολυτεχνείου στις 02.45 της 17ης Νοεμβρίου 1973.
15
(δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Tribuna» / «Βήμα», 09.11.2003) Εκείνη την ημέρα ήμουν στην υπηρεσία, έχοντας υπηρετήσει στο στρατό για 10 μήνες. Εκπαίδευσα νεαρά παιδιά στο Απόσπασμα Τεθωρακισμένων στο Γουδί (περιοχή κοντά στην Αθήνα).
Εκείνη την εποχή, τα «μαύρα κράνη» (έτσι λεγόμασταν) θεωρούνταν μια ελίτ μονάδα. Όταν άρχισαν οι συγκρούσεις, ήμασταν σε επιφυλακή μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα, η παρέα μου έλαβε εντολή να απομακρυνθεί ως μέρος των πέντε αρμάτων μάχης, εκ των οποίων το πρώτο οδήγησα εγώ όταν φτάσαμε στη διασταύρωση της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Πατησίων, μας δόθηκε η εντολή να σταματήσουμε. Ο κόσμος φώναξε: «Είμαστε αδέρφια, είμαστε αδέρφια». Ήθελα να τους καταστρέψω όλους. Τους κοίταξα σαν να ήταν παράσιτα Πλησιάζοντας τις πύλες του Πολυτεχνείου, γύρισα το όπλο πίσω. Θυμάμαι ότι σηκώθηκα από τη θέση μου, όπως όλο το πλήρωμα του τανκ, και κοίταξα τους φοιτητές που κάθονταν στις πύλες και εκατοντάδες ήταν στο έδαφος του
ινστιτούτου. Φοβήθηκαν. Και εγώ, φαντάσου, τους κοίταξα σαν να ήταν
σκνίπες που έπρεπε να συνθλίψουν, τότε ο αρχηγός των τεθωρακισμένων ήρθε κοντά μου και είπε: «Θα μπούμε, θα σπάσουμε την πύλη. Ετοιμάζω." Ετοιμάστηκα και ξεκίνησα το έργο. Δεν είδα πολλά από το τανκ. Πριν φτάσει στην πύλη λίγα εκατοστά, σταμάτησε. Οι εφημερίδες εκείνων των χρόνων κατέγραψαν αυτό. Όταν το τανκ επιβραδύνθηκε, οι φοβισμένοι μαθητές υποχώρησαν. Αν είχα τρακάρει στην πύλη με μεγάλη ταχύτητα, θα είχα σκοτώσει δεκάδες μαθητές που κάθονταν στα κάγκελα της πύλης εκείνη τη στιγμή. Πίσω τους στεκόταν ένα αυτοκίνητο Mercedes, το οποίο χρησιμοποίησαν οι μαθητές για να κλείσουν την πύλη. το τσάκισα. Ακολουθώντας το τανκ, τμήματα της αστυνομίας εισέβαλαν στο έδαφος του ινστιτούτου για να συλλάβουν τους φοιτητές. Αργότερα, κατέβηκα από
το τανκ και ένωσα μαζί τους. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, κανείς δεν είχε πεθάνει ακόμη. Η αστυνομία κυνήγησε τους μαθητές και τους χτύπησε. Αν δεν τους είχε σταματήσει ο στρατός, δεν ξέρω πώς θα είχαν τελειώσει όλα αυτά, υπήρχαν ήδη πολλοί τραυματίες στο προαύλιο του Πολυτεχνείου. Μερικοί από αυτούς έλεγαν ψέματα, ίσως ήταν ήδη νεκροί. Ξαφνικά ένας μαθητής έτρεξε στο δωμάτιο και είπε: «Λοιπόν, τι θα κάνεις τώρα που έσπασες εδώ;» Γέμισα με οργή. Του σημείωσε ένα όπλο και είπε: «Σκάσε, αλλιώς θα το κάνω
Θα σε σκοτώσω». Δεν έχει ιδέα πόσο τυχερός είναι. Αν είχε πει έστω και
μια λέξη, θα τον είχα σκοτώσει. Ήμουν τόσο φασίστας, ενώ οι μαθητές έριχναν το φαγητό τους στο τανκ. Όταν φαντάζομαι ότι μετά από όλα αυτά που κάναμε, οι μαθητές μας έδωσαν τα τσιγάρα και τα σάντουιτς τους, δεν μπορώ να το συγχωρήσω στον εαυτό μου για όλα αυτά Τις πρώτες μέρες μετά την ολοκλήρωση της επιχείρησης στον στρατώνα, όλοι μου έδιναν συγχαρητήρια και ένιωθα σαν ένας. ήρωας που νίκησε τους «εχθρούς του λαού» - Έτσι ονομάζονταν οι μαθητές τότε. Μια εβδομάδα αργότερα ο Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο. Όσοι τον είχαν αποθεώσει, τώρα τον έβριζαν. «Είναι όλα διεφθαρμένα πλάσματα», σκέφτηκα και μετά συμμετείχα σε στρατιωτική κινητοποίηση στην Κύπρο. Ως αποτέλεσμα, αντί για 22 μήνες, υπηρέτησα και τους 30. Όταν έφυγα από τον στρατό, όλα μέσα μου ανατράπηκαν στην καθημερινότητα, στη δουλειά, η ζωή μου άλλαξε 180 μοίρες. Ανέλαβα οποιαδήποτε δουλειά. Τότε κατάλαβα ότι εγώ, ως εργαζόμενος, και οι εργοδότες δεν μπορούμε να έχουμε τις ίδιες απαιτήσεις από τις αρχές Πριν από μερικά χρόνια στη δουλειά, κάποιος, ακούγοντας το όνομά μου, με ρώτησε αν είχα σχέση με τον άνθρωπο που έσπασε τις πύλες του Πολυτεχνείου. «Αυτός είναι ο αδερφός μου, απόμακρος», απάντησα. «Πέθανε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα». Είμαι ένας άνθρωπος που δεν έκλεισα ποτέ 20 χρονών. Ένας έφεδρος ανθυπολοχαγός ονόματι Σκευοφύλαξ πέθανε σε τροχαίο. Οι φίλοι μου δεν ξέρουν ποιος είμαι. Ούτε κανείς στην περιοχή που μένω ξέρει. Μόνο η γυναίκα μου. Της είπα τα πάντα μετά από αρκετά χρόνια συμβίωσης. Δεν έχω πει ακόμα στα παιδιά μου ότι ντρέπομαι για τον εαυτό μου, για αυτό που ήμουν. Είναι σαφές ότι στη θέση μου θα μπορούσε να ήταν οποιοσδήποτε ανθυπολοχαγός στην εφεδρεία. Αυτό όμως δεν με απαλλάσσει από την ευθύνη. Επιπλέον, όταν έσπασα τις πύλες του Πολυτεχνείου, πίστεψα ότι έκανα το σωστό. Και μόνο τότε αυτή η πράξη μετατράπηκε στον εφιάλτη της ζωής μου.
Αυτοί (δηλαδή οι μαθητές) είχαν μεγάλη ψυχή και γενναία καρδιά. Δεν ξέρω
αν έχει σημασία, αλλά θα ήθελα να τους ζητήσω μια αναφορά. Θα ήθελα να πω τα εξής για τη νεαρή φοιτήτρια Πέπη Ρηγοπούλου, η οποία τραυματίστηκε από τανκ.
Νιώθω ότι αν την έβλεπα σήμερα, δεν θα ήξερα τι να πω όλα αυτά τα χρόνια, σκέφτηκα να τη συναντήσω πολλές φορές, αλλά κάτι με σταμάτησε. Θέλω πολύ να τη δω, να της το πω … Αλλά δεν το τολμώ.
Τα λόγια δεν εξιλεώνονται για πράξεις Συγγραφέας, επιλογή υλικού: Θεοδώρα Γιαννίζη, υποψήφια ιστορικών επιστημών. Γιαννίτση, διδάκτωρ ιστορίας.
Φωτογραφία: Μνημείο για τα θύματα της φοιτητικής εξέγερσης του Πολυτεχνείου
От редакции ВиМ: Cегодня мы решили посвятить основное содержание нашей рубрики “Эллинский мир” отмеченной вчерв очередной годовщине восстания студентов Афинского политехнического института против режима “черных полковников”, ставшим одним из важных звеньев в цепи событий, приведших к краху военного режима в Греции и восстановлению демократии в этой стране. Предлагаемм вниманию читателя статью к.ин. директора Греческого культурного центра Москвы Теодоры Янницы, освещающую историческую обстановку вокруг восстания и его ход. статья содержит подробный и интересный фактический материал
ТЕОДОРА ЯННИЦИ
Сегодня мы отмечаем другую дату –день восстания студентов
Политехнического института против режима черных полковников. В связи с этим
представляется целесообразным вкратце остановиться на социально-политическом
и экономическом развитии Греции в период с окончания гражданской войны (1949
г.) и вплоть до установления диктаторского режима черных полковников.
Πρόσφατα τιμήσαμε την επέτειο του “ΟΧΙ”. Ολοκληρώνοντας τότε την
εκδήλωση, είχε αναφερθεί ότι μετά τη λήξη του ελληνοϊταλικού πολέμου ο ελληνισμός
δοκιμάστηκε από μία 4ετία ναζιστικής κατοχής, καθώς και μετέπειτα από έναν εμφύλιο
σπαραγμό. Το έθνος διχάστηκε και χρειάστηκαν δεκαετίες για να επουλώσει τις πληγές
του. Η 28η Οκτωβρίου, όμως, το έπος του ’40, αποτελούν δείγμα συνοχής και ομοψυχίας
του ελληνισμού μπροστά στον εξωτερικό κίνδυνο όταν σύσσωμος ο ελληνικός λαός
συσπειρώνεται για να προστατέψει τα πάτρια εδάφη του, την εθνική του κυριαρχία, την
ιστορία και τον πολιτισμό του, όταν το έθνος ανταποκρίθηκε με τον βέλτιστο τρόπο στο
κάλεσμα και στις δοκιμασίες που του επιφύλαξε η ιστορία για περιφρούρηση του
ελληνισμού ως έννοιας-περιεχομένου και ως οντότητας στο χώρο και το χρόνο.
Σήμερα τιμούμε μία άλλη επέτειο, την επέτειο της εξέγερσης των φοιτητών του
Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973. Κρίνεται σκόπιμο να δώσουμε μία σύντομη
ιστορική επισκόπηση της κοινωνικο-πολιτικής και οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδας
από το τέλος του εμφυλίου μέχρι την εγκαθίδρυση του καθεστώτος των
συνταγματαρχών.
Вторая мировая война, иностранная оккупация, внутренний раскол,
вызвавший гражданскую войну 1946-1949 гг., привели к разорению и обнищанию
Греции. Людские потери составили 7-8% населения страны, сельскохозяйственное
производство упало на 70%, судоходство – на 73%, инфраструктура страны была
полностью разрушена, более тысячи деревень исчезли с лица земли. Всевозможные
военные компенсации, которые получила Греция, были ничтожными по сравнению
с реальными разрушениями и потерями, в результате чего воссоздание
инфраструктуры и восстановление страны были невозможны без привлечения
иностранного частного капитала с вытекающей из этого финансовой и
политической зависимостью. Объем иностранной финансовой помощи в период с
1944 года по 1946 год составил 4.6 мил. дол. США, из которых 4 млн. были
предоставлены США. При этом лишь 21% этих средств было вложено в
производство. Львиная доля финансовой помощи направлялась на укрепление
военной мощи страны. Благодаря принятому в 1953 году законодательству,
предусматривавшему большие льготы для иностранных инвесторов, резко
усилился приток в Грецию частного иностранного капитала, в результате чего его
роль в экономике страны сильно возросла.
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, η ξένη κατοχή, οι εσωτερικές ταραχές που
κατέληξαν στον εμφύλιο πόλεμο των ετών 1946-1949, είχαν κατερειπώσει τη χώρα. Οι
ανθρώπινες απώλειες ανήλθαν στα 7-8% του πληθυσμού, η αγροτική παραγωγή
μειώθηκε περισσότερο από 70%, η ναυτιλία έχασε πάνω από 73% της χωρητικότητάς
της, η υποδομή της χώρας καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά. Περισσότερο από χίλια
χωριά καταστράφηκαν, το νόμισμα εκμηδενίσθηκε. Καθώς, ωστόσο, τα ποσά που
εισέπραξε η Ελλάδα ως πολεμικές αποζημιώσεις ήταν ελάχιστα σε σχέση με την
πραγματική αξία των απωλειών, η ανασυγκρότηση της χώρας δεν μπορούσε να ξεκινήσει
παρά με την άμεση βοήθεια και τη μαζική είσοδο ξένων ιδιωτικών κεφαλαίων, με όλες
τις υποχρεώσεις οικονομικού και πολιτικού χαρακτήρα τις οποίες συνεπάγονται. Κατά
την περίοδο 1944-1946 η “ξένη βοήθεια στην Ελλάδα” υπολογίζεται σε 4,6 εκ. δολ.
ΗΠΑ περίπου, από τα οποία τα 4 εκ. προέρχονταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες
Αμερικής. Ωστόσο ένα ελάχιστο μέρος του ποσού αυτού (21%) χρησιμοποιήθηκε σε
παραγωγικές επενδύσεις, το μέγιστο μέρος (54%) αφιερώθηκε στους στρατιωτικούς
εξοπλισμούς και τις στρατιωτικές δαπάνες. Η είσοδος των ξένων κεφαλαίων ιδιωτικής
προέλευσης στην Ελλάδα από το 1953, χάρη στους νόμους που τους παραχωρούσαν
υπερβολικά προνόμια, κατέστησε τη χώρα οικονομικά εξαρτημένη από το ξένο
κεφάλαιο.
В это время политическое развитие Греции во многом определяется
политическими деятелями – харизматиками, такими как Νικόλαος Πλαστήρας –
Εθνική Πολιτική Ένωση Κέντρου (Национальный политический союз центристов),
Αλέξανδρος Παπάγος – Ελληνικός Συναγερμός (Греческий призыв), Κωνσταντίνος
Καραμανλής – Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (Национальный радикальный союз),
Γεώργιος Παπανδρέου – Ένωση Κέντρου (Союз Центра), а не четкими правилами
Г
функционирования политических институтов и механизмов. Это давало двору
(Греция оставалась еще монархией) возможность постоянно
вмешиваться в политическую жизнь страны, что подрывало демократические
устои. Короли Павел (1947-1967) и Констатнин Второй (1964-1973) попытались
свести к нулю роль политических партий, вести государственные дела и править
страной в соответствии с собственными представлениями и установить свой
контроль над основными государственными институтами (армия, силовые
ведомства, администрация).
К
Δυστυχώς οι εγγενείς αδυναμίες των ελληνικών πολιτικών κομμάτων, τα οποία
στηρίζονταν περισσότερο στην ακτινοβολία μιας ορισμένης χαρισματικής πολιτικής
προσωπικότητας (Νικόλαος Πλαστήρας – Εθνική Πολιτική Ένωση Κέντρου,
Αλέξανδρος Παπάγος – Ελληνικός Συναγερμός, Κωνσταντίνος Καραμανλής – Εθνική
Ριζοσπαστική Ένωση, Γεώργιος Παπανδρέου – Ένωση Κέντρου) και όχι σε
συγκεκριμένες αρχές και η συνεχής επέμβαση της Αυλής στην πολιτική ζωή της χώρας,
δεν επέτρεψαν την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Οι βασιλείς
Παύλος (1947-1964) και Κωνσταντίνος ο Β’ (1964-1967) προσπάθησαν να
5
υποκαταστήσουν τα κόμματα, να κατευθύνουν αυτοί, σύμφωνα με τις προσωπικές
πεποιθήσεις τους, την πορεία του κράτους και να ελέγχουν όλους τους ουσιαστικούς
τομείς της εξουσίας (στρατό, σώματα ασφαλείας, διοίκηση).
В политической жизни 1949-1967 гг. сильно ощущаются трагические
последствия гражданской войны. Правительства Николаоса Пластираса (1950-
1952), Александроса Папагоса (1952-1955), Константиноса Караманлиса (1955-
1963) и Георгиоса Папандреу (1963-1965), хотя и проделали огромную работу в
целях воссоздания и развития инфраструктуры, не смогли залечить раны
гражданской войны, преодолеть раскол нации и ограничить вмешательство двора,
мешавшего нормальной работе демократических институтов. При этом со времен
гражданской войны в стране действовали неформальные группы насилия под
попустительством государства (άτυπες παρακρατικές οργανώσεις), подавлявшие
любое инакомыслие.
Так, 22 мая 1962 г. был убит Григорис Ламбракис – депутат от Ενιαίας
Δημοκρατικής Αριστεράς ΕΔΑ – Единых Демократических Левых Сил (именно эта
партия представляла левые силы, поскольку компартия находилась вне закона и
занималась подпольной деятельностью). Это стало еще одним свидетельством
того, что в стране существуют, функционируют и действуют неформальные
группы насилия.
После победы на выборах в ноябре 1963 г. премьер-министром страны стал
центрист Георгиос Папандреу. Это дало повод двору вмешаться в политическую
жизнь страны, в результате чего 15 июля 1965 г. Папандреу был отстранен от
должности королем. Следующие полтора года характеризуются правительственной
чехардой. В этом проявляется слабость двора, которому не удается создать
дееспособный кабинет. В результате 21 апреля 1967 г. произошел государственный
переворот и к власти пришли “черные полковники”.
Предводители хунты: Стилианос Паттакос, Георгиос Пападопулос и Николаос
Макарезос / Η τριανδρία των συνταγματαρχών, Στυλιανός Παττακός, Γεώργιος
Παπαδόπουλος, Νικόλαος Μακαρέζος
Στο διάστημα των ετών 1949-1967 ολόκληρη η πολιτική ζωή της χώρας
χαρακτηρίζεται από τα έντονα τραύματα που άφησε ο εμφύλιος. Οι διαδοχικές ελληνικές
κυβερνήσεις (Νικολάου Πλαστήρα 1950-1952, Αλέξανδρου Παπάγου 1952-1955,
Κωνσταντίνου Καραμανλή 1955-1963, Γεωργίου Παπανδρέου 1963-1965), παρά το
αξιόλογο έργο τους στην ανοικοδόμηση της χώρας, δεν κατόρθωσαν να εξαλείψουν τις
μνήμες του εμφυλίου, να επιβάλουν τη λήθη και να περιορίσουν τις ανακτορικές
επεμβάσεις, οι οποίες δηλητηρίαζαν την πολιτική ζωή και δημιουργούσαν στεγανά στον
κρατικό μηχανισμό που δεν ελέγχονταν από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Η δολοφονία του
βουλευτή της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (Ε.Δ.Α.) Γρηγόρη Λαμπράκη στη
Θεσσαλονίκη (22 Μαΐου 1962) αποτελεί κορυφαίο σύμπτωμα ύπαρξης μηχανισμών που
δρούσαν ανεξάρτητα από την επίσημη κυβέρνηση. Η άνοδος του Γεωργίου Παπανδρέου
στο πρωθυπουργικό αξίωμα μετά τη νίκη της Ένωσης Κέντρου σε δύο αλλεπάλληλες
εκλογικές αναμετρήσεις (Νοέμβριος 1963, Φεβρουάριος 1964) δίνει λαβή σε σειρά
αυλικών παρεμβάσεων, οι οποίες κορυφώνονται με την αποπομπή του Γεωργίου
Παπανδρέου από την πρωθυπουργία στις 15 Ιουλίου 1965 και με τις βασιλικές
κυβερνήσεις που σχηματίζονται. Οι κυβερνήσεις αυτές, που διαδέχονται η μία την άλλη,
καταρρακώνουν κάθε έννοια πολιτικού βίου στη χώρα και προσφέρουν το πρόσχημα για
την επιβολή εξωκοινοβουλευτικών λύσεων, για την επιβολή της δικτατορίας των
συνταγματαρχών.
Устанавливается диктаторский режим, в стране вводится цензура, идут
аресты свободомыслящих людей, многие политические деятели, писатели, деятели
культуры, науки и искусства находят убежище за границей.
Хочется сказать, что прологом ноябрьского восстания 1973 г. стали
выступления студентов юридического факультета г. Афин. Восстание студентов
Политехнического института было кульминацией всей борьбы с диктатурой, всего
движения сопротивления, в котором участвовала молодежь, крестьяне, рабочие,
служащие и самые широкие слои населения. Хочется подчеркнуть, что восстание
было спонтанным, т.е. оно заранее не готовилось ни каким-либо координационным
центром, ни какими-либо политическими группами. Восстание явилось
результатом работы студенческих комитетов и настроений, царивших в греческих
ВУЗах.
Επιτρέψτε μας να υπογραμμίσουμε ότι το Πολυτεχνείο υπήρξε το αποκορύφωμα
των κινητοποιήσεων φοιτητών, νεολαίας, αγροτών, εργαζομένων κατά της χούντας, με
προάγγελο την κατάληψη της Νομικής Σχολής στην Αθήνα το Φεβρουάριο του 1973.
Υπήρξε το αποκορύφωμα του αντιδικτατορικού αγώνα που είχε προηγηθεί, με τεράστιο
ανθρώπινο κόστος και θυσίες για όσους έπεσαν στα χέρια της Χούντας. Οι παράνομες
τότε αντιδικτατορικές οργανώσεις είχαν σκάψει βαθιά στις συνειδήσεις των πολιτών,
ιδιαίτερα της φοιτητικής νεολαίας, που ανέκαθεν αποτελεί τον πρωτοπόρο των
κοινωνικών και πολιτικών διεκδικήσεων. Ήταν μια εξέγερση που δεν τη σχεδίασε
κανένα επιτελείο, αλλά την ξεκίνησαν οι παράνομες φοιτητικές οργανώσεις, οι επιτροπές
και πρωτοβουλίες που δρούσαν στους πανεπιστημιακούς χώρους.
Восстание студентов Политехнического института не сокрушило режим, как
иногда ошибочно говорится или пишется. Но оно стало предзнаменованием краха
диктатуры. Перед своим падением черные полковники свергли на Кипре
президента страны Архиепископа Макариоса, тем самым предоставив Анкаре
возможность осуществить военное вторжение на остров, и оккупировать его
северную часть.
Η εξέγερση του Νοέμβρη δεν γκρέμισε τη Χούντα, όπως συχνά γράφεται και
λέγεται, παρά το βαρύ τίμημα σε νεκρούς που πλήρωσε το αντιδικτατορικό κίνημα.
Αποκάλυψε, όμως, το πραγματικό πρόσωπο της δικτατορίας, το ωμό πρόσωπο της
φασιστικής βίας. Ταυτόχρονα, σήμανε την αρχή του τέλους της Χούντας, η οποία πριν
καταρρεύσει βύθισε στο αίμα την Κύπρο με το προδοτικό πραξικόπημα που οργάνωσε.
Ανατρέποντας τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο της Κύπρου, έδωσε την ευκαιρία στην
Άγκυρα να εισβάλει στο μαρτυρικό νησί και να καταλάβει το βόρειο τμήμα του.
Лозунги, которые звучали в течение всех трех дней восстания (“сегодня
умирает фашизм”, “рабочие, крестьяне, студенты”, “долой американцев”, “долой
НАТО”, “хлеба, образования, свободы”), выражали народные требования и
призывали всю греческую нацию подняться на борьбу с черными полковниками.
Были и политические призывы: выход страны из международных военно-
политических блоков и организаций, обретение подлинной национальной
независимости, предоставление всем гражданам права на свободу, работу и
образование.
Τα συνθήματα που βροντοφώναξε ο λαός στο Πολυτεχνείο το Νοέμβρη του 1973
ήταν: «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός», «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές», «Έξω οι
Αμερικάνοι», «Έξω από το ΝΑΤΟ», «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία». Με αυτά τα
συνθήματα ζητούσε ένα παλλαϊκό ξεσηκωμό. Συνθήματα με πολιτικό περιεχόμενο και
στόχους, για ανατροπή του φασιστικού καθεστώτος, για απεξάρτηση της χώρας από
ξένους στρατιωτικούς και πολιτικούς οργανισμούς, για εθνική ανεξαρτησία, για το
δικαίωμα στην ελευθερία, στην εργασία, στη μόρφωση. Αυτά ήταν τα οράματα της
νεολαίας του Νοέμβρη.
Военная диктатура 21 апреля 1967 года, со всеми невзгодами, которые она
принесла Греции, кульминационным пунктом которой было расчленение Кипра,
представляет собой крайнее явление и закономерное последствие внутренней
слабости послевоенного греческого демократического государственного
устройства. После восстановления демократии в стране (24 июля 1974 г.)
политическое руководство ставит своей первоочередной целью учреждение
демократического строя в Греции, а также устранение и заживление ран
гражданской войны. Историческими вехами на этом пути является легализация
Коммунистической Партии Греции – КПГ (при правительстве Константиноса
Караманлиса), проведение референдума (8 декабря 1974 г.) и учреждение
президентской республики (при правительстве Константиноса Караманлиса),
принятие новой конституции (9 июня 1975 г. правительством Константиноса
Караманлиса), согласно которой первым президентом Греческой Республики
избирается Константинос Тсатсос (1975-1980), а вторым – Константинос
Караманлис (1980-1985), и закон о признании Национального сопротивления (1982,
при правительстве Андреаса Папандреу).
Η στρατιωτική δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967, με όλα τα δεινά που επέφερε
στην Ελλάδα, με κορύφωση το διαμελισμό της Κύπρου, αποτελεί ακραίο σύμπτωμα και
νομοτελειακή κατάληξη της εσωτερικής οργανικής αδυναμίας του μεταπολεμικού
ελληνικού δημοκρατικού πολιτεύματος. Μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στη
χώρα (24 Ιουλίου 1974), η μεταδιδακτορική πολιτική ηγεσία θέτει ως πρώτο στόχο της
εδραίωση της δημοκρατίας στην Ελλάδα και την εξάλειψη και επούλωση των
τραυματικών εμπειριών του εμφυλίου πολέμου. Σταθμούς σε αυτή την πορεία αποτελούν
η νομιμοποίηση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος – Κ.Κ.Ε. (κυβέρνηση
Καραμανλή), η διενέργεια δημοψηφίσματος (8 Δεκεμβρίου 1974) και η εγκαθίδρυση της
προεδρικής δημοκρατίας (κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή), η ψήφιση του νέου
συντάγματος (9 Ιουνίου 1975, κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή, σύμφωνα με το
οποίο πρώτος πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας εκλέγεται ο Κωνσταντίνος Τσάτσος
[1975-1980] και δεύτερος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής [1980-1985]) και ο νόμος για
την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης (1982, κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου).
Танк у ворот Политехнического института / Το τανκ μπροστά στην πύλη του
Πολυτεχνείου
Восстание студентов Политехнического института является образцом
бескомпромиссной борьбы за свободу, социальное равенство, право на труд и
образование, за сохранение национальной культуры. Греки поднялись на борьбу,
чтобы появилась возможность всестороннего развития личности, духовного и
интеллектуального потенциала нации, который позволит познавать мир,
всесторонне его интерпретировать, критически к нему относиться и менять его к
лучшему.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου λειτουργεί ως πρότυπο του ασυμβίβαστου αγώνα
για την ειρήνη, την εργασία, την κοινωνική δικαιοσύνη, τη μόρφωση, τον πολιτισμό, το
περιβάλλον. Για την παγίωση ενός σχολείου, ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος
που πρέπει να διαμορφώνει ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να εξοπλίζει τους νέους
με ψυχικά και διανοητικά εφόδια, ώστε να μπορούν να γνωρίζουν την πραγματικότητα
όχι για να υποτάσσονται σε αυτή, αλλά για να την ερμηνεύουν πολύπλευρα και να
αγωνίζονται, όταν και όπου κρίνουν ότι χρειάζεται, να την αλλάξουν. Γιατί η μόρφωση
δεν είναι υπόθεση γνώσης αλλά στάση ζωής. Το Πολυτεχνείο αποτελεί σύμβολο κοινών
παλλαϊκών αγώνων για την υπεράσπιση του καθολικού δικαιώματος στη μόρφωση, για
μια κοινωνία χωρίς διακρίσεις και εκμετάλλευση.
Жертвы Восстания в Политехническом институте Афин, 17 ноября 1973г. /
Τα θύματα του Πολυτεχνείου,
В материале, который мы прилагаем к Вашему вниманию, содержится
краткое описание трех дней восстания. В первый же день, т.е. 14 ноября 1973
КРАТКАЯ ХРОНИКА СОБЫТИЙ ВОССТАНИЯ
Среда, 14 ноября 1973 г.
-Проведение студенческих собраний на юридическом и медицинском факультетах.
Утверждение студенческих постановлений с требованиями о демократизации
режима, об освобождении заключенных студентов, о выделении 20% ВВП на
образование, о 12-месячной военной службе. К 11.00 утра в стенах
Политехнического института собираются студенты.
-17.30 появление в Политехническом институте прокурора с требованием об
освобождении помещения. Встреча прокурора с ректором института.
Категорический отказ ректора пускать полицию в стены ВУЗа.
-Организация студентами в стенах Политехнического института радиостанции,
которая будет вещать в течение следующих трех дней.
-22.00 студенты принимают спонтанное решение закрыться в стенах ВУЗа, что
фактически означает начало восстания.
Четверг, 15 ноября 1973 г.
-С утра студенческая радиостанция призывает народ присоединиться к студентам и
выступить против режима. Полиция окружает ВУЗ.
-12.00 ректорат ВУЗа обращается к Министру образования Сифнеосу с
требованием предоставить Политехническому институту статус
неприкосновенного заведения.
-13.00 по радио звучит постановление правительства о том, что Министерство
образования принимает требование ректората о неприкосновенности учебного
заведения.
-к вечеру более 20 тыс. человек присоединились к митингующим студентам. Звучат
лозунги «Хунту свергнет народ», «Власть народу», «Народ голодает, капитал жует
золотыми зубами», «Шести лет достаточно, их не станет семь», «Наступает
свобода».
Пятница, 16 ноября 1973 г.
– 09.00-12.00 проведение переговоров между студенческими комитетами,
ректоратом и властью. Студенты настаивают на низложении диктаторского режима
и установлении народной демократии.
-11.00 совещание в кабинете премьер-министра. Принято решение удалить с
примыкающей к ВУЗу улицы полицейские подразделения и ни в коем случае не
применять силу, в крайнем случае – использовать слезоточивый газ.
-12.00 проведение массовых антиправительственных демонстраций в центре
столицы.
-13.00 более 20 тыс. человек собираются в поддержку восставших студентов.
-15.30 проведение пресс-конференции студентов в аудитории Архитектурного
факультета Политехнического института (далее прилагается революционный
манифест студентов).
-18.00 проведение многочисленных митингов в Афинах возле правительственных
зданий. Первые столкновения митингующих с полицией. Впервые используется
слезоточивый газ. Массовый митинг профсоюза строителей с лозунгом «Долой
фашизм».
-20.30-22.30 многочисленный митинг возле Министерства внутренних дел.
Столкновения с полицией. Применено оружие. Работают снайперы. Первые
жертвы.
-21.00 более 100 тыс. человек собираются внутри и около Политехнического
института. Возле ВУЗа создаются баррикады. Раненые демонстранты перевозятся в
Политехнический институт. Радиостанция студентов призывает врачей оказать
помощь.
-21.15 режим в панике. Принимаются внутренние решения правительства об
использовании помимо полицейских сил армейских подразделений.
-24.00 полиция окружает Политехнический институт. Митингующие поют.
Сообщается о том, что вскоре к полицейским подразделениям присоединится
армия.
-01.45 танки выстраиваются возле Политехнического института. Освещение
квартала сильными прожекторами. Осажденные студенты на воротах института
аплодируют солдатам. Генеральный секретарь Министерства внутренних дел дает
распоряжение Начальнику Полиции г. Афин действовать без присутствия и
согласия прокурора и префекта, которые исчезли.
-02.30 начало переговоров. Члены студенческого координационного комитета
заявляют, что согласны освободить здание в случае предоставления им гарантий
неприкосновенности в присутствии преподавателей ВУЗа, представителей
Международного красного креста и прессы. Их условия не принимаются. В
течение получаса напряжение и нервозность нарастают.
-02.45 студентам предоставлено 15 мин. для того, чтобы освободить здание.
Студенты предпринимают усилия, чтобы открыть ворота, которые
забаррикадированы автомобилем. Лейтенант бронетанковых войск теряет
самоконтроль и отдает войскам приказ войти на территорию ВУЗа. Столкновения,
бегство студентов из Политехнического института.
-03.30 конец операции.
-04.00 улицы очищены
Жертвы восстания в Афинском Политехнио
Исповедь лейтенанта бронетанковых войск Скевофилакса, который был
в танке, сломавшем ворота Политехнического института в 02.45 17
ноября 1973 г.
15
(опубликовано в газете «Трибуна» / «Βήμα», 09.11.2003 г.)
В тот день я находился на службе, прослужив в армии уже 10 месяцев. Я обучал
молодых парней в Отряде бронетанковых войск в Гуди (район под Афинами).
Тогда «черные каски» (нас так называли) считались элитным отрядом. Когда
начались столкновения, мы были приведены в состояние боевой готовности.
Через полчаса после полуночи моей роте было поручено выступить в составе пяти
танков, первый из которых вел я сам.
Когда добрались до пересечения проспекта Александры и ул. Патисион, нам дали
команду остановиться. Народ кричал: “Мы братья, мы братья”. Мне хотелось всех
их уничтожить. Я смотрел на них как на паразитов.
Подъезжая к воротам Политехнического института, повернул пушку назад. Я
помню, что встал со своего места, как и весь экипаж танка, и смотрел на студентов.
Десятки студентов сидели на воротах, а сотни находились на территории
института. Они были напуганы. А я, представьте себе, смотрел на них как на
мошек, которых нужно было раздавить.
Тогда руководитель бронетанковых войск подошел ко мне и сказал: «Будем
въезжать, будем ломать ворота. Собирайся». Я подготовился и приступил к
выполнению задания. Из танка я видел не так уж много. Не доехав несколько
сантиметров до ворот, остановился. Это запечатлела кинохроника тех лет. Когда
танк тормозил, испуганные студенты отступили. Если бы я врезался в ворота на
большой скорости, убил бы десятки студентов, которые в тот момент сидели на
перилах ворот.
Ворота сразу упали. За ними стоял автомобиль «Мерседес», которым студенты
заблокировали ворота. Я смял его. Вслед за танком на территорию института
ворвались полицейские отряды, чтобы арестовать студентов. Позже и я ̧
спустившись с танка, присоединился к ним. К тому моменту никто пока не погиб.
Полицейские гнались за студентами и били их. Если бы их не остановили военные,
не знаю, чем бы все это закончилось.
Во дворе Политехнического института уже находилось много раненых. Некоторые
из них лежали, возможно, они были уже мертвы. Вдруг один студент подбежал ко
мне и сказал: «Ну и что теперь будешь делать, после того как ворвался сюда?».
Меня охватило бешенство. Приставил к нему пистолет и сказал: «Заткнись, а то я
тебя убью». Он не представляет, как ему повезло. Если бы он вымолвил хотя бы
одно слово, я бы его убил. Таким фашистом я был.
Убегая, студенты бросали в танк свои продукты, Когда вернулись в свою воинскую
часть, танк был похож на продовольственный киоск. Когда я представляю, что
после всего того, что мы сделали, студенты отдавали нам свои сигареты и
бутерброды, не могу простить себе всего этого.
В первые дни после завершения опперации в казарме меня все поздравляли, и я
ощущал себя героем, который разгромил “врагов народа” – так тогда называли
студентов. Через неделю Иоаннидис сверг Пападопулоса. Те, кто раньше
обожествлял его, теперь ругали его. “Все они продажные твари”, – подумал я.
Потом участвовал в военной мобилизации на Кипре. В итоге вместо 22 месяцев
прослужил все 30. Когда ушел из армии, все внутри меня перевернулось.
В повседневной жизни, на работе моя жизнь поменялась на 180 градусов. Брался за
любую работу. Тогда я понял, что у меня как наемного работника и у
работодателей не могут быть одинаковые требования к властям.
Несколько лет назад на работе кто-то, услышав мою фамилию, спросил, имею ли я
отношение к тому человеку, который сломал ворота Политехнического института.
“Это мой брат, дальний, – ответил я. – Он погиб в автокатастрофе”. Я – человек,
которому никогда не было 20 лет. Лейтенант в запасе по фамилии Скевофилакс
погиб в автокатастрофе. Мои друзья не знают, кто я. Никто в районе, где я живу,
тоже не знает. Только моя жена. Я ей все рассказал после несколько лет
совместной жизни. Своим детям еще не говорил.
Мне стыдно за себя, за то, каким я был. Понятно, что на моем месте мог бы
оказаться любой лейтенант в запасе. Но это не освобождает меня от
ответственности. Тем более что я, ломая ворота Политехнического института,
верил, что поступаю правильно. И только потом этот поступок превратился в
кошмар всей моей жизни.
У них (т.е. у студентов) была великая душа, было храброе сердце. Не знаю, имеет
ли это значение, но мне хотелось бы попросить у них прошения.
О молодой студентке Пепи Ригопулу, которая была ранена танком, хочется сказать
следующее. Мне кажется, если я увижу ее сегодня, то не буду знать, что сказать.
На протяжении всех этих лет я много раз думал о том, чтобы встретиться с ней, но
что-то останавливало меня. Мне так хочется увидеть ее, сказать ей… Но я не смею.
Слова не в состоянии искупить поступки.
Автор, подбор материала: Теодора Янници, кандидат исторических наук.
Κείμενο, επιλογή υλικού, μετάφραση: Θεοδώρα Γιαννίτση, διδάκτωρ ιστορίας.
Фото: Памятник жертвам восстания студентов Политехнического института
![[X]](/style/img/pppclose.png)