PRESS RELEASE Παρουσίαση του βιβλίου του Σότα Ρουσταβέλι στην ελληνική

Added: 2017/05/03 17:22

Αγαπητοί φίλοι,

Σε ιδιαίτερα ζεστή ατμόσφαιρα, με συναισθηματική φόρτιση και συγκίνηση πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 27 Απριλίου 2017 στον Οίκο Εθνοτήτων της Μόσχας η παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του γεωργιανικού μεσαιωνικού έπους «Ο ιππότης με δέρμα τίγρη» του Σότα Ρουσταβέλι, που μεταφράστηκε από τον Έλληνα λόγιο και καθηγητή Εμμανουήλ (Μανόλη) Μηταφίδη. Το βιβλίο αποτελεί την πρώτη και αυθεντική μετάφραση του κειμηλίου της γεωργιανικής λογοτεχνίας, με την οποία ο συγγραφέας καταπιάστηκε την περίοδο από το 1966 έως το 1974.

Ανοίγοντας την εκδήλωση, η διευθύντρια του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π. Δώρα Γιαννίτση επεσήμανε την ιδιαιτερότητα του γεωργιανικού έπους του 12^ου αι. «Ο ιππότης με δέρμα τίγρη» του Σότα Ρουσταβέλι, που αποτελεί ένα μοναδικό έργο, έναν ύμνο στην πίστη, στη συνέπεια, στην αφοσίωση στην πατρίδα, στην αγάπη και στη φιλία, στην πραγματική αρετή. Και δεν είναι τυχαίο ότι η μοίρα επιφύλαξε σε έναν πραγματικά ενάρετο άνθρωπο, έναν καλό κ΄αγαθό (με την πλήρη έννοια της ελληνικής σκέψης σε αυτό το χαρακτηρισμό), έναν Έλληνα λόγιο από την Κωνσταντινούπολη, τον Εμμανουήλ (Μανόλη) Μηταφίδη, να πραγματοποιήσει τη μετάφραση του έργου, στην οποία αφιέρωσε 8 ολόκληρα χρόνια της ζωής του, από το 1966 έως το 1974. Απεβίωσε δε λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση του όλου εγχειρήματος. Kαι επίσης δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι 50 χρόνια μετά την περάτωση του έργου εξίσου ενάρετοι άνθρωποι, τα εγγόνια του Εμμανουήλ Μηταφίδη, ο Γρηγόρης και ο Οδυσσέας Κυριάκος/Κυριακού, προέβησαν σε μελέτη του οικογενειακού αρχείου, καταχωμένου στη λήθη του χρόνου και των περιστάσεων, και έδωσαν στο φως της δημοσιότητας το μοναδικό και αξιέπαινο αυτό έργο-άθλο, καθιστώντας το κτήμα όλων μας.

Ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Εθνικό-Πολιτιστικής Αυτονομίας των Γεωργιανών στη Ρωσία (Ομοσπονδιακή Ένωση Γεωργιανών Ρωσίας)Γκεόργκιι Τσουρτσούμια, που τίμησε με την παρουσία του την εκδήλωση, αναφέρθηκε στο μεγαλείο του γεωργιανικού έπους του Ρουσταβέλι, η κύρια ιδέα του οποίου έγκειται στην αιωνιότητα και το θρίαμβο του καλού απέναντι στο πρόσκαιρο και τον περαστικό χαρακτήρα του κακού. Συγχρόνως υμνείται η αφοσίωση στην πατρίδα, η γενναιοφροσύνη, η πίστη στην αγάπη και στη φιλία, αναφέρθη δε διεξοδικά στη ζωή και το έργο του Εμμανουήλ Μηταφίδη.

Ο εγγονός του μεταφραστή και εκδότης του έργου στην ελληνική Γρηγόριος Κυριάκος προέβη σε αναλυτικότερη παρουσίαση του βίου του παππού του, που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αλλά και της περιπέτειας της μετάφρασης.

Ο Μανόλης Μηταφίδης γεννήθηκε στην Αρτάκη του Μαρμαρά, αποφοίτησε με άριστα από το Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, γνώριζε άπταιστα ελληνικά, γαλλικά, τουρκικά, λατινικά και αρχαία ελληνικά, ενώ, μεταβαίνοντας αργότερα στην Οδυσσό, προκειμένου να αποφύγει να θητεύσει στον οθωμανικό στρατό, ασχολήθηκε σοβαρά με την εκμάθηση της ρωσικής γλώσσας.

Τα περισσότερα χρόνια της ζωής του ο Μηταφίδης τα πέρασε στην πόλη Σουχούμι της Αμπχαζίας, όπου εργάστηκε ως μεταφραστής και καθηγητής λογοτεχνίας, αναλαμβάνοντας μάλιστα τη διοίκηση του εκεί ελληνικού σχολείου. Ο Μηταφίδης πέθανε στις 25 Μαρτίου 1974, λίγο καιρό μετά την ολοκλήρωση της μετάφρασης του γεωργιανού ποιήματος «Ο Ιππότης με δέρμα Τίγρη».

Μετά την αποπεράτωση της μετάφρασης το χειρόγραφο μεταφέρθηκε στην Τιφλίδα και δεδομένου ότι εκεί δεν υπήρχε γραφομηχανή με την ελληνική γραμματοσειρά, το έστειλαν στην Ελλάδα όπου δακτυλογραφήθηκαν μερικά δοκιμαστικά αντίτυπα, το ένα από τα οποία έφτασε στο Σουχούμι την ημέρα της κηδείας του Μηταφίδη.

Τα υπόλοιπα αντίτυπα έμειναν στην Τιφλίδα και σχεδόν όλα, μαζί και το χειρόγραφο, χάθηκαν, ενώ ένα μόνο από αυτά φυλάχτηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Κοινοβουλίου της Γεωργίας.

Μετά το πέρας πολλών ετών, ο εγγονός του Μηταφίδη, Γρηγόρης Κυριάκος, έμαθε ότι είχε διασωθεί ένα δοκιμαστικό βιβλίο και βρισκόταν στην κατοχή του πρωτότοκου εγγονού του μεταφραστή στην Αγία Πετρούπολη. Το 2009 ο Κυριάκος έφερε το βιβλίο στην Ελλάδα και στις αρχές του 2015 αποφάσισε να προχωρήσει στην έκδοσή του. Το δοκιμαστικό αυτό βιβλίο, όμως, στη μορφή που βρισκόταν, δεν ήταν έτοιμο για δημοσίευση. Είχαν γίνει πολλά λάθη κατά τη δακτυλογράφηση του 1974. Σχεδόν δυο χρόνια πέρασαν μέχρι να αποκτήσει μια νέα ζωή. Την επιμέλεια των κειμένων υπογράφει η Θάλεια Καφεντζή και την πρωτότυπη εικονογράφιση ο Χάρης Ναζλίδης. Το βιβλίο εκδόθηκε με προσωπικά έξοδα του Γρηγόρη Κυριάκου σε 200 αριθμημένα αντίτυπα με βιβλιοδεσία υψηλής ποιότητας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτή η πρώτη και μοναδική έκδοση της μετάφρασης στη σύγχρονη ελληνική γλώσσα, που σχεδιάστηκε και δρομολογήθηκε το 1966 για την 800ή επέτειο από τη γέννηση του Σότα Ρουσταβέλι, δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά μισό αιώνα αργότερα, στην επέτειο των 850 χρόνων και συνέπεσε με την ανακύρηξη του 2016 ως έτος Σότα Ρουσταβέλι από την UNESCO.

Η εκδήλωση εμπλουτίστηκε με καλλιτεχνικό πρόγραμμα από το μουσικό συγκρότημα «Τρίο ντ΄ αρμπάζι», που μάς απογείωσε στις λυρικό κόσμο της γεωργιανικής μουσικής, καθώς και από καλλιτεχνική-εκφραστική ανάγνωση αποσπασμάτων του έπους «Ο ιππότης με δέρμα τίγρη» σε ρωσική και ελληνική γλώσσα από τους ηθοποιούς Βλαντίμιρ Σέτσκιν και Δώρα Γιαννίτση

Ακολούθησε σε ένα εξαιρετικά φιλικό, θερμό, αβίαστο κλίμα συζήτηση των μελών της οικογένειας Μηταφίδη-Κυριακού με το κοινό. Ιδιαίτερα συγκινητική η παρουσία των δύο κορών του Εμμανουήλ Μηταφίδη, της 91χρονης Ελένηςκαι της 85χρονης Χαρίκλειας, οι οποίες μοιράστηκαν τις αναμνήσεις και τα βιώματά τους.

Η διάλογος και η επικοινωνία συνεχίστηκαν στο cocktail που ακολούθησε. Ιδιαίτερα συγκινητικό να παρακολουθείς τα μέλη της οικογένειας Μηταφίδη-Κυριακού, άξιους απόγονους του ενάρετου γιου της Ελλάδας Εμμανουήλ Μηταφίδη, το πώς τιμούν τη μνήμη και το έργο-κληροδότημα του πατέρα και παππού τους, τη θετική ενέργεια που εκπέμπουν και τον τρόπο που αυτή εισπράττεαι από το κοινό. Τους συγχαίρουμε για το γεγονός ότι έδωσαν ζωή στο έργο του Εμμανουήλ Μηταφίδη, το δημοσίευσαν, το κατέστησαν κτήμα όλου του αναγνωστικού ελληνόφωνου κοινού.

Επισυνάπτονται φωτογραφίες και υλικό από την εκδήλωση.

Γεωργιανικό μεσαιωνικό έπος

«Ο ιππότης με δέρμα τίγρη»

του Σότα Ρουσταβέλι

Στην έκδοση 200 συλλεκτικών βιβλίων του μείζονος γεωργιανού ποιήματος «Ο Ιππότης με δέρμα Τίγρη» του Σότα Ρουσταβέλι, προχώρησε ο εγγονός του καθηγητή Εμμανουήλ Μηταφίδη (1893-1974), ο οποίος υπογράφει τη μία και μοναδική ελληνική μετάφραση του έργου, 40 και πλέον χρόνια από την ολοκλήρωση της και 850 χρόνια από τη γέννηση του σημαντικότερου γεωργιανού ποιητή.

Ο καθηγητής Εμμανουήλ Μηταφίδης

Με εκδηλώσεις σε όλο τον κόσμο εορτάστηκαν τα 850 χρόνια από τη γέννηση του γεωργιανού ποιητή, Σότα Ρουσταβέλι, το έργο του οποίου «Ο Ιππότης με δέρμα Τίγρη» συνιστά κειμήλιο της γεωργιανικής λογοτεχνίας, αλλά και ένα από τα καλύτερα ποιήματα της παγκόσμιας ποίησης.

Στην Ελλάδα, ο εορτασμός αυτός συνέπεσε με την έκδοση της πρώτης ελληνικής μετάφρασης του ποιήματος, την οποία υπογράφει ο έλληνας λόγιος και καθηγητής Εμμανουήλ (Μανόλης) Μηταφίδης (1893-1974), 50 χρόνια από την ανάθεση της μετάφρασης από το σοβιετικό καθεστώς και 42 χρόνια από την ολοκλήρωσή της. Ένα έργο που για σχεδόν μισό αιώνα είχε μείνει στο συρτάρι.

Το 1966, με αφορμή την επέτειο 800 χρόνων από τη γέννηση του Ρουσταβέλι, αναζητούσαν στη Σοβιετική Ένωση και άλλες σοσιαλιστικές χώρες έναν ειδικό, ο οποίος θα μπορούσε να αναλάβει τη μετάφραση στη νεοελληνική γλώσσα του μεσαιωνικού έπους «Ο ιππότης με δέρμα τίγρη» που συχνά χαρακτηρίζεται ως εθνικό ποίημα της Γεωργίας. Αυτή η έρευνα οδήγησε στην πόλη Σουχούμι και στον καθηγητή Μανόλη Μηταφίδη, ο όποιος ασχολήθηκε με το έργο της μετάφρασης του ποιήματος οκτώ ολόκληρα χρόνια.

Όπως αναφέρει στο σημείωμά του ο ίδιος ο μεταφραστής: «Χωρίς να έχω την ιδέα ότι μπόρεσα να μεταφέρω στην ελληνική όλο το μεγαλειώδες έργο του Ρουσταβέλη, θα θεωρούσα τον εαυτό μου ευτυχή αν το έργο μου αυτό θα βοηθήσει το ελληνικό κοινό να γνωριστεί με το μεγάλο ποιητή του φίλου Γεωργιανικού λαού».

Το ποίημα «Ο Ιππότης με δέρμα Τίγρη» γράφτηκε στο τέλος του 12ου, αρχές του 13ου, την εποχή δηλαδή της μεγαλύτερης άνθισης του γεωργιανικού πολιτισμού και της φιλολογίας. Είναι γραμμένο σε 15-16 σύλλαβους στίχους «σαϊρή», με ιαμβικό ρυθμό, ενώ έμεινε άθικτο και, είτε γραμμένο στο χέρι είτε αποστηθισμένο, πέρασε από γενιά σε γενιά.

Η κύρια ιδέα που αποτελεί τη βάση στο ποίημα του Ρουσταβέλι είναι η αιωνιότητα και ο θρίαμβος του καλού απέναντι στο πρόσκαιρο και τον περαστικό χαρακτήρα του κακού. Συγχρόνως υμνείται η αφοσίωση στην πατρίδα, η γενναιοφροσύνη, η πίστη στην αγάπη και στη φιλία.

Ο ποιητής

Εκτενείς πληροφορίες για τον ίδιο τον Σότα Ρουσταβέλι δεν υπάρχουν. Από το ποίημα φαίνεται ότι ο συγγραφέας κατάγεται από διαλεχτή οικογένεια της εποχής του, γιατί έμπαινε ελεύθερα στο παλάτι και περιέγραφε τη βασιλική ζωή με μεγάλη ακρίβεια, όπως και ότι είχε μεγάλη μόρφωση, γνωρίζοντας καλά τις ανατολικές γλώσσες και τη λογοτεχνία τους, αλλά και την ελληνική και την αρχαία φιλοσοφία. Επίσης, στα αρχεία της Μονής του Σταυρού στα Ιεροσόλυμα αναφέρεται ότι ο Ρουσταβέλι πήρε μέρος στην ανόρθωσή της, ενώ εικάζεται ότι εκεί πέρασε τα τελευταία χρόνια του βίου του.

Η περιπέτεια της μετάφρασης

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, όμως, και η ζωή του μεταφραστή. Ο Μανόλης Μυταφίδης γεννήθηκε στην Αρτάκη του Μαρμαρά, αποφοίτησε με άριστα από το Ζωγράφειο Λύκειο της Κωνσταντινούπολης, γνώριζε άπταιστα ελληνικά, γαλλικά, τουρκικά, λατινικά και αρχαία ελληνικά, ενώ, μεταβαίνοντας αργότερα στην Οδυσσό, προκειμένου να αποφύγει να θητεύσει στον οθωμανικό στρατό, ασχολήθηκε σοβαρά με την εκμάθηση της ρωσικής γλώσσας.

Το βιβλίο έχει ήδη παρουσιαστεί με μεγάλη προσέλευση κοινού στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Κοινοβουλίου της Γεωργίας στην Τιφλίδα, και στο πλαίσιο εκδήλωσης για τον Σότα Ρουσταβέλι που πραγματοποίησε η πρεσβεία της Γεωργίας στην Αθήνα τον περασμένο Δεκέμβριο, ενώ δρομολογούνται παρουσιάσεις σε Θεσσαλονίκη και Αγία Πετρούπολη. Επίσης πρόκειται να υπάρξει και δεύτερη μεγαλύτερη έκδοση.