HCC
RU GR

ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ - 70 χρόνια από το θάνατό του

Added: 2018/02/12 10:41

Η NEW STAR ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ

ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΣΕΡΓΚΕΪ ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ

«ΤΟ ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ»

«Bronenosets Potemkin»

Δραματική - Ιστορική μυθοπλασία- Σοβιετική Ένωση 1925 – 65΄

«ΤΟ ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ» Το απόλυτο αριστούργημα του

Σεργκέι Αϊζενστάιν, μία κινηματογραφική ιδιοφυΐα

Συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 σημαντικότερων ταινιών από καταβολής κινηματογράφου και ως ένα από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου

Η «Γκουέρνικα» του κινηματογράφου, η συγκλονιστική δημιουργία του Σεργκέι Αϊζενστάιν.

Ο κορυφαίος Σεργκέι Αϊζενστάιν και το μοντάζ των επαναστάσεων.

Με την πασίγνωστη σεκάνς της ταινίας με τους στρατιώτες να κατεβαίνουν τα σκαλοπάτια της Οδησσού που αποτελεί τη «βίβλο» των κινηματογραφιστών.

«Από τη Συναδέλφωση στην Επανάσταση».

Από τη μοίρα του Ναυτικού στη μοίρα των ανθρώπων, που τη γράφουν μόνο οι ίδιοι, με το όπλο της ταξικής τους συνείδησης.

Μια ιστορία, με μοναδικό ήρωα έναν εξεγερμένο λαό, γίνεται σινεμά.

Και το σινεμά γράφει ιστορία, διδάσκοντάς μας ταυτόχρονα την Ιστορία της εξέγερσης των λαών.

Με το «Ποτέμκιν», ο Αϊζενστάιν θα εισαγάγει και θα εδραιώσει ένα νέο «ήρωα» στον κόσμο του κινηματογράφου: τον εξεγερμένο λαό!

Aποτυπώνει ανάγλυφα και συμπυκνωμένα όλο το χρονικό της Επανάστασης.

Η συγκλονιστική ιστορία της ανταρσίας του θωρηκτού Ποτέμκιν 20 χρόνια μετά το συμβάν, η ιστορία γίνεται ταινία.

Η ταινία καθιερώθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο και βραβεύτηκε το 1926 με το χρυσό μετάλλιο της Έκθεσης του Παρισιού.

Το 1926 θεωρήθηκε ως η καλύτερη ταινία από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, η οποία απονέμει τα «Οσκαρ»

ΣΕΡΓΚΕΪ ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ (1898-1948)

Σεργκέι Αϊζενστάιν, μία κινηματογραφική ιδιοφυΐα, Ρώσος σκηνοθέτης, θεωρητικός της τέχνης και ένας από τους πρωτοπόρους του σοβιετικού αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου, ο κορυφαίος του μοντάζ των επαναστάσεων. Θεωρείται δικαιολογημένα απ’ όλους τους θεωρητικούς του κινηματογράφου ως ένας από τους σημαντικότερους (ίσως ο σημαντικότερος) σκηνοθέτης στην ιστορία της 7ης τέχνης, κυρίως λόγω των καινοτομιών που εισήγαγε στη φιλμική γραφή και το μοντάζ. Σκηνοθέτησε την πρώτη «έγχρωμη», μερικώς, ταινία.

Τέλος πρέπει να τονιστεί η βαθιά του επίδραση στη κινηματογραφική αισθητική των περισσότερων μεγάλων σκηνοθετών του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα ( Όρσον Γουέλς, Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Φράνσις Φορντ Κόπολα κ.α.) 

«Η διαλεκτική αρχή του δυναμισμού, το γεγονός ότι το Είναι αποτελεί ένα συνεχές προτσές αλληλεπίδρασης δυο αντίθετων τάσεων, βρίσκει εφαρμογή στην τέχνη μέσα από τη σύγκρουση. Η σύγκρουση αποτελεί θεμελιακή αρχή για την ύπαρξη του έργου τέχνης και κάθε καλλιτεχνικής μορφής».-​ Σεργκέι Αιζενστάιν​

Υπόθεση

 «Το Θωρηκτό Ποτέμκιν» είναι μια ιστορική ταινία, που αναφέρεται στην εξέγερση των ναυτών του ομώνυμου θωρηκτού στην Οδησσό, το 1905, την εποχή του Ρωσο-Ιαπωνικού πολέμου. Αφορμή της εξέγερσης, κατά την ταινία, ένα κομμάτι σάπιο κρέας. Οι πολίτες της Οδησσού συνδράμουν τους εξεγερθέντες, με αποτέλεσμα να ακολουθήσει η επέμβαση των Κοζάκων και η περίφημη σκηνή της σφαγής των αμάχων στις σκάλες της Οδησσού. Στο τέλος το Ποτέμκιν συμπαρασύρει σε εξέγερση και τον υπόλοιπο στόλο.

Παρά το ότι το φιλμ μοιάζει με δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ, που εύκολα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ταινία προπαγάνδας, στην πραγματικότητα είναι μια μελέτη πάνω στη χρήση του μοντάζ αλλά και στη δυνατότητα του κινηματογράφου να παράγει ιδέες. Αν και έχουν περάσει χρόνια από τη δημιουργία του, διακρίνεται ακόμη και σήμερα για την πλαστική συμμετρία και την πάλλουσα δύναμη των εικόνων του και παραμένει μια κορυφαία στιγμή στην ιστορία του κινηματογράφου.

«Το Θωρηκτό Ποτέμκιν» αναγνωρίζεται ως ένα από τα αριστουργήματα του παγκόσμιου κινηματογράφου, ενώ η σκηνή με το πανικόβλητο και αλαφιασμένο πλήθος να τρέχει στα σκαλιά της Οδησσού κυνηγημένο από τον τσαρικό στρατό, θεωρείται η καλύτερη σκηνή στην ιστορία του κινηματογράφου.

Το 1898 στο Νικολάγιεφ της Ρωσίας έγινε η καθέλκυση ενός νέου πολεμικού καραβιού, κλάσης θωρηκτού , με την ονομασία «Πρίγκιπας Ποτέμκιν της Ταυρίδας». Για την κατασκευή του εφαρμόστηκαν όλες οι νέες τεχνικές της εποχής και θεωρούνταν το πλέον σύγχρονο και δυνατό πολεμικό πλοίο της κατηγορίας του. Εντάχθηκε στο στόλο της Μαύρης Θάλασσας και - κατ' επέκταση - στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς της τσαρικής Ρωσίας. Συνεπώς, κανείς από τους αριστοκράτες αξιωματικούς του δε θα πίστευε ποτέ, ότι το «καμάρι» του τσαρικού στόλου θα έμενε στην ιστορία για πολύ διαφορετικούς λόγους από αυτούς για τους οποίους νόμιζαν.

Το 1905 ήταν η χρονιά που θα δοκιμαζόταν για πρώτη φορά η «έφοδος στον ουρανό» των εργατών και αγροτών της Ρωσίας. Ο γιγαντισμός της στρατιωτικής μηχανής της παραπαίουσας αυτοκρατορίας ήταν ένα δεδομένο που δε θα μπορούσε ποτέ να αγνοηθεί από τις επαναστατικές δυνάμεις. Η σοσιαλδημοκρατική οργάνωση του στόλου της Μαύρης Θάλασσας (στην ηγεσία της οποίας ήταν πολλοί μπολσεβίκοι) προετοίμαζε την εξέγερση, η οποία όμως ήρθε λίγο νωρίτερα από την προγραμματισμένη ημερομηνία και με αυθόρμητο τρόπο.

Ένα κομμάτι σάπιο κρέας

Οι συνθήκες στο «Ποτέμκιν » - όπως και συνολικά στο στράτευμα - ήταν απάνθρωπες για τους ναύτες. Την ώρα που οι αξιωματικοί τους έτρωγαν σε πορσελάνινα σερβίτσια, αυτοί προσπαθούσαν να επιβιώσουν με σαπισμένο κρέας. Επιπλέον, οι συνθήκες θύμιζαν γαλέρα, λόγω της σκληρότητας και της απανθρωπιάς των αξιωματικών. Στις 14 Ιούνη (27 Ιούνη με το νέο ημερολόγιο) οι ναύτες του «Ποτέμκιν » ξεσπούν. Εξοντώνουν τους πιο μισητούς αξιωματικούς και υψώνουν στο θωρηκτό την κόκκινη σημαία. Εκλέγουν επιτροπή, επικεφαλής της οποίας μπαίνει ο μηχανικός ναρκών Ματιουσένκο.

Το επαναστατημένο θωρηκτό πλέει προς την Οδησσό για να ενωθεί με τους εκεί εργάτες που είχαν κηρύξει γενική απεργία. Η ένωση των ναυτών και των εργατών όμως δε θα επιτευχθεί τότε. Στις 16 Ιούνη στέλνεται εναντίον του «Ποτέμκιν » ολόκληρος ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας με εντολή ακόμη και να το βυθίσουν. Ακολουθεί πραγματική ναυμαχία που αναγκάζει το στόλο να ξεμακρύνει στα ανοιχτά από το φόβο να μην εξαπλωθεί η εξέγερση. Τελικά, 11 μέρες μετά και ενώ είχαν εξαντληθεί πυρομαχικά, τρόφιμα και καύσιμα, οι ναύτες θα παραδώσουν το θωρηκτό στις ρουμανικές αρχές της Κωστάντζα. Για τον Λένιν, το «Ποτέμκιν » έμεινε «ένα ανίκητο έδαφος της επανάστασης και όποια και αν ήταν η τύχη του, έχουμε μπροστά μας ένα αναμφισβήτητο και σημαντικότατο γεγονός: την απόπειρα σχηματισμού ενός πυρήνα επαναστατικού στρατού». Έμελε όμως να αποτελέσει «μνημείο» και για την ιστορία του κινηματογράφου.

Το 1925, ο μεγάλος Σοβιετικός θεωρητικός του κινηματογράφου και σκηνοθέτης, Σεργκέι Αϊζενστάιν, χρεώνεται από την «Γκοσκινό», την κρατική υπηρεσία κινηματογραφίας, να δημιουργήσει μια ταινία με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από την επανάσταση του 1905. Ήδη έχει γυρίσει την «Απεργία» (1924) και διαφαίνεται η ανεξίτηλη σφραγίδα που θα άφηνε στην παγκόσμια τέχνη. Η ταινία που φανταζόταν ο Αϊζενστάιν ήταν σπονδυλωτή, με διάφορες ιστορίες που θα περιέγραφαν την πρώτη επανάσταση κάτω από τον τίτλο «1905». Το περιστατικό του «Ποτέμκιν » δεν ξεπερνούσε τις δύο σελίδες στο σενάριο που είχε μπροστά του. Σε αυτό το μικρό όμως κείμενο θα σταθεί ο μεγάλος δημιουργός, αντιλαμβανόμενος πως δεν έχει μπροστά του ένα απλό «περιστατικό», αλλά ένα ολοκληρωμένο έπος.

Από μια σελίδα σεναρίου

Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσει την - κατά γενική ομολογία - καλύτερη ταινία του, το «Θωρηκτό Ποτέμκιν », η οποία συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 σημαντικότερων ταινιών από καταβολής κινηματογράφου και θεωρείται - σε σπουδαιότητα - ισοδύναμη με την «Γκουέρνικα» του Πικάσο. Πρόκειται για ένα «ρεσιτάλ» σκηνοθεσίας και μοντάζ που διδάσκεται σε όλες τις κινηματογραφικές σχολές του κόσμου, ενώ ο ίδιος ο δημιουργός, μέσω του «Ποτέμκιν », θα προτείνει στην τέχνη του νέες τεχνικές και θα ανοίξει νέους δημιουργικούς δρόμους. Η πασίγνωστη σεκάνς (σ.σ. σύνολο σκηνών που παρουσιάζουν μια ενότητα χρόνου, χώρου ή δράσης) της ταινίας με τους στρατιώτες να κατεβαίνουν τα σκαλοπάτια της Οδησσού αποτελεί τη «βίβλο» των κινηματογραφιστών, αλλά και την πλέον τραγική αποτύπωση των συναισθημάτων που βρίσκονται στο εκρηκτικό τους απόγειο σε μια ιστορική στιγμή όπως αυτή της επανάστασης του 1905, για μας τους υπόλοιπους, το κοινό.

Ο Αϊζενστάιν εφαρμόζει με τον, ίσως, πιο πλήρη τρόπο στο «Ποτέμκιν » τη βασική του ιδέα για τη «μεταφορά» της διαλεκτικής στο μοντάζ και τη δημιουργία αυτού που έχει καταχωρηθεί ως τις μέρες μας ως «ιδεολογικό μοντάζ». Στο κλασικό του βιβλίο για τον κινηματογράφο «Η γλώσσα του κινηματογράφου» (σ.σ. στα ελληνικά από τις εκδόσεις «Κάλβος»), ο Μαρσέλ Μαρτέν γράφει, μεταξύ πολλών άλλων, για το Σοβιετικό σκηνοθέτη: «Να γιατί πρέπει πάλι να επιμείνουμε στον αποφασιστικό ρόλο του Αϊζενστάιν στην ιστορία ανακάλυψης των μέσων κινηματογραφικής έκφρασης. Ασφαλώς, ο Γκρίφιθ ανακάλυψε το μοντάζ, αλλά μόνο το αφηγηματικό μοντάζ. Ο Αϊζενστάιν πήγε πολύ πιο μακριά, ανακάλυψε το ιδεολογικό μοντάζ: "Η αξία του Αϊζενστάιν", γράφει ο Γιούτκεβιτς, "είναι που πρόσφερε μια θεωρητική βάση με αντίληψη καθαρά τεχνική του μοντάζ και που θεώρησε το μοντάζ σαν αφετηρία ενός νέου συστήματος δραματουργίας" (...)».

Είναι πραγματικά δύσκολο να διακρίνει ένα απαίδευτο μάτι, αν το «Ποτέμκιν» είναι μυθοπλασία ή ντοκιμαντέρ, ή ένα δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ. Στην πραγματικότητα αυτό έχει ελάχιστη σημασία για τους τελικούς αποδέκτες της ταινίας. Ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί ηθοποιούς, αλλά και τους ναύτες του Κόκκινου Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, όχι μόνο για να αναπαραστήσει, αλλά για να αποδώσει, να «μεταφέρει» τη φρίκη και το μεγαλείο, την απελπισία και την αγανάκτηση μέσα στην κινηματογραφική αίθουσα. Αυτό το καταφέρνει μέσω του ιδεολογικού μοντάζ, το οποίο αποτελεί εφαρμογή του διαλεκτικού περάσματος από την ποσότητα στην ποιότητα. «Η αντιπαράθεση δύο τμημάτων ταινίας μοιάζει περισσότερο στο προϊόν τους παρά στο άθροισμά τους» γράφει ο Αϊζενστάιν.

Αλλη μια γνωστή σκηνή από το «Ποτέμκιν » όπου ο σκηνοθέτης εφαρμόζει, μέσω του μοντάζ, την ψευδαίσθηση της κίνησης, είναι η παρακάτω, όπως την περιγράφει ο Μαρτέν: «τρία πέτρινα λιοντάρια τοποθετημένα κι ακίνητα σε διαφορετικές στάσεις (ξαπλωμένο, καθισμένο κι όρθιο) σ' αντιπαράθεση χρονική, δίνουν στο θεατή την εντύπωση ότι βλέπει ένα λιοντάρι κοιμισμένο που σηκώνεται με το θόρυβο του κανονιού».

Η ταινία καθιερώθηκε πολύ γρήγορα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Βραβεύτηκε το 1926 με το χρυσό μετάλλιο της Έκθεσης του Παρισιού και την ίδια χρονιά θεωρήθηκε ως η καλύτερη ταινία από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, η οποία απονέμει τα «Οσκαρ». Δεκαετίες αργότερα θα θεωρούνταν όπως είπαμε μεταξύ των 10 σημαντικότερων ταινιών όλων των εποχών. Μάλιστα, θεωρείται και η πρώτη «έγχρωμη», μερικώς, ταινία. Η κόκκινη σημαία που κυματίζει στο θωρηκτό , εμφανίζεται όντως κόκκινη στην πρώτη κόπια! Ο ίδιος ο Αϊζενστάιν την είχε χρωματίσει.

Όσο για το πλοίο «Πρίγκιπας Ποτέμκιν της Ταυρίδας»... Αφού πολέμησε στον Α' παγκόσμιο πόλεμο και στον εμφύλιο που ακολούθησε τη Μεγάλη Οχτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917 (κατά διαστήματα στα χέρια των Λευκών), το θωρηκτό «έδεσε» στο λιμάνι της Σεβαστούπολης σε κατάσταση πλήρους διάλυσης. Το 1923 κόπηκε στη μέση. Η πλώρη στάλθηκε στο Πολεμικό - Ναυτικό Μουσείο του Λένινγκραντ και η πρύμνη στο Μουσείο της Οδησσού, όπου εκτίθενται μέχρι σήμερα.

Στο Θωρηκτό Ποτέμκιν ο Άϊζενσταϊν οικοδομεί την ταινία γύρω από δυό πόλους, το θωρηκτό και την πόλη της Οδησσού. Για αυτό το λόγο θα παραποιήσει και τη χρονική αλληλουχία των συμβάντων, μεταφέροντας τη σκηνή της σφαγής στα σκαλιά της Οδησσού (που αποτελεί και τη διασημότερη σεκάνς στην ιστορία του κινηματογράφου) μέσα στη δραματουργική εξέλιξη και σε πλήρη σύζευξη με την εξέγερση στο πλοίο, κάτι που ιστορικά δεν ίσχυε. Σκοπός του Άϊζενσταϊν δεν ήταν να ξεδιπλώσει τα γεγονότα βάση μιας ιστορικής εξιστόρησης αλλά να αποτυπώσει ανάγλυφα και συμπυκνωμένα όλο το χρονικό της Επανάστασης. Με όπλα το «μοντάζ των αντιθέτων» και την εκτεταμένη χρήση του γκρο πλάνου σε φυσικά πρόσωπα και αντικείμενα (όπως για παράδειγμα, τα γυαλιά του γιατρού του πλοίου, τα αγάλματα των λιονταριών σύμβολα της καθεστώσας Τσαρικής Δυναστείας που καταστρέφονται από τα κανόνια του θωρηκτού) δημιουργούν μια συνειρμική και ψυχολογική φόρτιση στον θεατή, που ο ίδιος ο σκηνοθέτης χαρακτηρίζει «νέο ψυχολογισμό». Τα αντικείμενα φορτίζονται με νοήματα και πάθος. Με το Θωρηκτό Ποτεμκιν ο Άϊζενσταϊν έβαλε τη ρωσική πρωτοπορία στο κέντρο της παγκόσμιας κινηματογραφίας, ενώ η ταινία συγκαταλέγεται στις 10 καλύτερες ταινίες από καταβολής του κινηματογράφου. Σε ηλικία μόλις 27 ετών έχει κατακτήσει το κινηματογραφικό στερέωμα, ενώ οι πολιτικοί κομισάριοι περιμένουν νέες ταινίες στα πρότυπα του Ποτέμκιν, που να υμνούν το νέο καθεστώς. Ο Άϊζενσταϊν όμως θα διαψεύσει αυτές τις προσδοκίες, αφού η πειραματική του φύση θα τον οδηγήσει σε άλλες εφαρμογές των εκφραστικών του πεποιθήσεων, με την εισαγωγή του αρμονικού και του διανοητικού μοντάζ στις δύο επόμενες ταινίες του.

Ίσως δεν είναι καθόλου τυχαίο που χρειάστηκε μια στέρεα μαρξιστική διαλεκτική για να διαμορφώσει τον κινηματογράφο όπως τον ξέρουμε, και ίσως να είναι αναγκαία η ανανέωση αυτής της διαλεκτικής για να φέρει τις τομές του μέλλοντος. Για μια σύγχρονη επαναστατική πρωτοπορία, οποιαδήποτε συζήτηση και παρακολούθηση του έργου του Αϊζενστάιν δεν αποτελεί απλώς μουσειακή αναπόληση ή σινεφίλ περιοδολόγηση θέτει επί τάπητος την ανάγκη δημιουργίας μιας νέας μεθοδολογίας που να υποτάσσεται όχι απλώς στην υπηρεσία του λογικού, όπως έλεγε ο Σέλινγκ στον Χέγκελ, αλλά στην υπηρεσία της ανάγκης για την κοινωνική χειραφέτηση και απελευθέρωση. Να ανοίγει ξανά την κουβέντα για μια σύγχρονη, στρατευμένη δημιουργικότητα και τέχνη, που θα ενώνει την εκκωφαντικά συγκρουσιακή πραγματικότητα με το μύθο των εικόνων, των λέξεων, της νότας και του χρώματος. Και, κατά τον Αϊζενστάιν, με τη μία και μοναδική τέχνη που ενώνει όλες τις παραπάνω, τον κινηματογράφο.

Δραματική βωβή ταινία/Ιστορική μυθοπλασία- ΕΣΣΔ 1925
Διάρκεια 65΄
Σκηνοθεσίας:Σεργκέι Αϊζενστάιν
Σενάριο: Νίνα Αγκαντζάνοβα
Ηθοποιοί: Σεργκέι, Τζούλια Αϊζενστάιν, Αλεξάντερ Αντόνοφ, Βλαντιμίρ Μπάρσκι, Προκοπένκο, Μπεατρίς Βιτόλντι
Μουσική: Ντμίτρι Σοστακόβιτς, Έντμουντ Μέισελ

TRAILER της ταινίας «ΤΟ ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ»

https://www.youtube.com/watch?v=P4gt5AMplEA

IMDB της ταινίας «ΤΟ ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ»

http://www.imdb.com/title/tt0015648/

Link photo της ταινίας «ΤΟ ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ»

https://www.flickr.com/photos/155666086@N07/albums/72157688901863415

36994210342_d94dd88817_o.jpg

Attached files: Τηλέμαχου Μούσα & Δημήτρη Βασιλάκη.docx (18.1 KiB); _ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ_ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ.doc (68.5 KiB); ΑΪΖΕΝΣΤΑΪΝ-ΘΩΡΗΚΤΟ ΠΟΤΕΜΚΙΝ.docx (26.17 KiB);

Επιστροφή στο κύριο τμήμα

Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού στη Μόσχα
Site map

Feedback