ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ__ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΕΣΑΞΟΥΔΗΣ

ΕΛΛΗΝΕΣ στην ΙΣΤΟΡΙΑ της ΡΩΣΙΑΣ.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΕΣΑΞΟΥΔΗΣ - (1836, Χίος  — 1908, Κερτς, Αρχαίο Παντικάπαιον, Ρωσική Αυτοκρατορία) — Διακεκριμένος επιχειρηματίας της Κερσούντας/Κερτς/Αρχαίου Παντικάπαιου, Ταυρίδα,  με έντονη κοινωνική, φιλανθρωπική, πολιτική δράση. Ιδρυτής της καπνοβιομηχανίας “Μεσαξούδης και Υιός”, η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε  Κοινοπραξία του καπνεργοστασίου «Κληρονόμοι του Κ.Ι. Μεσαξούδη».

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΕΣΑΞΟΥΔΗΣ - (1836, Χίος  — 1908, Κερτς, Αρχαίο Παντικάπαιον, Ρωσική Αυτοκρατορία) — Διακεκριμένος επιχειρηματίας της Κερσούντας/Κερτς/Αρχαίου Παντικάπαιου, Ταυρίδα,  με έντονη κοινωνική, φιλανθρωπική, πολιτική δράση. Ιδρυτής της καπνοβιομηχανίας “Μεσαξούδης και Υιός”, η οποία αργότερα μετονομάστηκε σε  Κοινοπραξία του καπνεργοστασίου «Κληρονόμοι του Κ.Ι. Μεσαξούδη».

Με καταγωγή από την Χίο ο Κωνσταντίνος Μεσαξούδης, ο οποίος μέχρι το τέλος της ζωής του ομιλούσε τη ρωσική με ξενική προφορά, εγκαθίσταται στο Κερτς, ασχολείται με εμπόριο ειδών καπνού και το 1867 ιδρύει την ομώνυμη καπνοβιομηχανία, η οποία λειτούργησε μέχρι το 1940, ενώ μετέπειτα μετατράπηκε σε ναυπηγεία, που λειτουργούν ακόμη και σήμερα. 

Επρόκειτο για μία πρωτοποριακή για τα δεδομένα της εποχής επιχείρηση, με σύγχρονο εξοπλισμό, μεταξύ άλλων και από τη Δυτική Ευρώπη. Οι σχέσεις εργοδότη και εργαζομένων στην επιχείρηση «Μεσαξούδης και Υιός» διαπνέονται από ένα αρκετά προοδευτικό για την εποχή πνεύμα, ενώ αποκλείουν στοιχεία στυγνής εκμετάλλευσης των εργαζομένων κατά την αρχική συσσώρευση του κεφαλαίου. Δεν αποτελεί υπερβολή ο ισχυρισμός, ότι η κοινωνική ασφάλεια και μέριμνα που τηρούνται στην εν λόγω επιχείρηση προηγούνται σημαντικά της αντίστοιχης εξασφάλισης των εργαζομένων σε άλλες επιχειρήσεις τόσο της Ρωσίας όσο και της Δυτικής Ευρώπης, σε μια εποχή ζύμωσης και θηριώδους ανάπτυξης του καπιταλιστικού συστήματος.

          Κατ΄αρχάς αξίζει να σημειωθεί ότι το εργοστάσιο είναι εξοπλισμένο, με έξοδα της επιχείρησης, με ιατρείο και φαρμακείο, ενώ στη διάθεση του προσωπικού βρίσκονται, συνεχώς, ένας γιατρός-γυναικολόγος και τρεις νοσοκόμοι. Χαρακτηριστικό παραμένει, εξάλλου, το γεγονός ότι μετά την εγκατάσταση της σοβιετικής εξουσίας στην Κριμαία και την κρατικοποίηση του εργοστασίου, το ιατρείο της επιχείρησης «Μεσαξούδης και Υιός» διατηρήθηκε, με τη διαφορά ότι απασχολούσε λιγότερο προσωπικό και, συγκεκριμένα, μία μόνο νοσοκόμα.[1]

          Η πλέον, όμως, πρωτοποριακή για την εποχή της ιδιαιτερότητα στη λειτουργία του εργοστασίου έγκειται στο ταμείο αλληλοβοηθείας και αρωγής, σύμφωνα με το οποίο  στην επιχείρηση λειτουργεί ένα μοναδικό, για τα συγκεκριμένα δεδομένα, σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Αυτό προϋποθέτει την καταβολή 5% του μισθού από κάθε εργαζόμενο μηνιαίως στο ταμείο αρωγής του εργοστασίου, ενώ αντίστοιχο ποσό καταβάλλουν και οι ιδιοκτήτες και, στη συνέχεια, τα χρήματα αυτά μοιράζονται στους εργαζόμενους ενόψει εορτών, ενώ δικαίωμα χρήσης του ποσού, που προέρχεται από καταβολές των ιδιοκτητών, διαθέτουν εργαζόμενοι με τουλάχιστον πενταετή προϋπηρεσία.[2]

Είναι πιθανό το φιλελεύθερο αυτό πνεύμα, που διαπνέει την επιχείρηση, σε ορισμένο βαθμό, να οφείλεται στις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα του ιδρυτή της Κωνσταντίνου Μεσαξούδη, ο οποίος, προερχόμενος από λαϊκά στρώματα, διατηρεί μέχρι το τέλος της ζωής του χαρακτήρα απλό και ευπροσήγορο, παρά την οικονομική του ευρωστία.[3] Πόσο μάλλον που, χάρη στο ταπεραμέντο του και τις ιδιαιτερότητες του χαρακτήρα του, ο Κωνσταντίνος Μεσαξούδης κατέχει περίοπτη θέση στην κοινωνία της Κερσούντας με τη ζωντανή  προσωπικότητά του. Με την πάροδο των χρόνων, ων αυτός πια ηλικιωμένος, στην πόλη κυκλοφορούν αρκετά ανέκδοτα και διάφορες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Κ. Μεσαξούδη. Ως γνωστό, ο ιδιοκτήτης του καπνεργοστασίου της Κερσούντας συνήθιζε να περιδιαβαίνει στους χώρους της επιχείρησής του και να επιβλέπει τους εργάτες του, στηριζόμενος σε ένα μπαστούνι. Γνωρίζοντας τις αδυναμίες του, οι εργάτες επιδίωκαν να ελκύσουν την προσοχή του, προφασιζόμενοι τους αφηρημένους. Βλέποντας, ότι ο εργάτης δεν αποδίδει, ο ηλικιωμένος εργοδότης τον χτυπούσε με το μπαστούνι του, φωνάζοντάς του «Ανάθεμά σε, γιατί δεν δουλεύεις?». Όπως είναι φυσικό, το χτύπημα υπήρξε αδύναμο, ο εργάτης, ωστόσο, έβαζε τις φωνές, δήθεν από τον πόνο, γεγονός στο οποίο ο Κ. Μεσαξούδης αντιδρούσε γενναιόψυχα. Έδινε ένα ρούβλι στον εργαζόμενό του και τον παρακαλούσε να σταματήσει τις φωνές.[4] Κυκλοφορούσαν, μάλιστα, και άλλες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον, ηλικιωμένο πλέον, Κ. Μεσαξούδη, το ζωηρό χαρακτήρα του, το ταπεραμέντο του και τις έντονες χειρονομίες του. Το 1905, κατά τη διάρκεια του γενικότερου απεργιακού κινήματος, που κατέλυσε τη Ρωσική Αυτοκρατορία, οι εργαζόμενοι του καπνεργοστασίου κατέλαβαν την πλατεία που βρισκόταν στην είσοδο του εργοστασίου και προέβησαν σε απεργιακή κινητοποίηση, ενώ οι αστυνομικές αρχές της πόλης προσπάθησαν να τους διαλύσουν. Ο Κ. Μεσαξούδης, τότε, ευέξαπτος και ζωηρός, άρχισε να «χτυπά» με το μπαστούνι του τον διευθυντή της αστυνομίας, φωνάζοντάς του «Ανάθεμά σε (αγαπημένη έκφραση του Μεσαξούδη), πού θέλεις να κουβαλήσεις τους εργάτες μου?».[5] Αρκετά συχνά, εξάλλου, οι εργάτες απευθύνονται στο γέρο Μεσαξούδη με την παράκληση οικονομικής ενίσχυσης ενόψει αναμενόμενης τεκνοποίησης, πολλών δε οι σύζυγοι «τεκνοποιούσαν» αρκετές φορές το χρόνο. Ο Κ. Μεσαξούδης πάντα τους έδινε χρήματα, τους παρακαλούσε, ωστόσο, να μη μάθει τίποτα ο μεγαλύτερος γιος του Γρηγόριος.[6]

Αρκετά στοιχεία για την ταυτότητα της οικογένειας και την εθνική της συνείδηση αντλούμε από τη η διαθήκη του μεγαλύτερου γιου της οικογένειας Γρηγορίου, ο οποίος απεδήμησε στις 01.12.1915.[7] Σύμφωνα με το περιεχόμενο της διαθήκης, ο Γρηγόριος Μεσαξούδης κληροδοτεί το 7,5% της περιουσίας του σε 11 ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χερσονήσου της Κριμαίας, ενώ το 20% το κληροδοτεί στο Βασίλειο της Ελλάδος και, συγκεκριμένα, το 10% προορίζεται για κατασκευή, στην Ελλάδα, σχολών, που θα φέρουν το όνομά του, ενώ το υπόλοιπο 10% προορίζεται σε υποτροφίες για σπουδαστές των κατώτερων, μεσαίων και ανώτατων εκπαιδευτικών βαθμίδων.[8] Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο που ο εκπρόσωπος αυτός της ελληνικής ομογένειας, μεγαλωμένος και γαλουχημένος σε μία αδερφή προς την Ελλάδα χώρα, στη Ρωσική Αυτοκρατορία, παρά το ότι όλη η ζωή και δραστηριότητά του ήταν προσανατολισμένη στην ευημερία της χώρας αυτής, η οποία, ουσιαστικά αποτέλεσε την πατρίδα του, δεν ξεχνά ποτέ την ιστορική του πατρίδα, την πατρίδα των προγόνων του, τις ρίζες του, την Ελλάδα και, λίγο πριν το θάνατό του, της αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του, επιθυμώντας, αφ΄ενός, την ανάπτυξη των γραμμάτων στην ιστορική του πατρίδα, αλλά και, αφ΄ετέρου, τη μετά θάνατον μνημόνευσή του σε αυτή.

Αναλυτικότερα για τον Κωνσταντίνο Μεσαξούδη, την οικογένειά του και τη δράσητου, όρα: Θεοδώρα Γιαννίτση, διδάκτωρ ιστορίας, δ/ντρια Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού – Κ.Ε.Π.: «Ο ελληνικός κόσμος στα τέλη του 18^ου -αρχές 20^ου αιώνα μέσα από τις ρωσικές πηγές (όσον αφορά στην εθνική συνείδηση των Ελλήνων)», η οποία βασίζεται στη διδακτορική της διατριβή και η οποία αργότερα κυκλοφόρησε σε βιβλίο (2002, 2005, και το 2017 σε δίγλωσση έκδοση, ελληνικά-ρωσικά).