Γρηγόριος ο πέμπτος. Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. 23.04. Ημέρα Μνήμης.

23 Απριλίου. Ημέρα Ιστορίας.

Ημέρα Μνήμης του Αγίου Μάρτυρος Γρηγορίου Ε', Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως

Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε'. Αιθέριους. Μάρτυς του Έθνους.

Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος Ε' (1746-10.04.1821) γεννήθηκε ως Γεώργιος Αγγελόπουλος. Γεννήθηκε το 1746 στο Δημητσάν της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έλαβε την αρχική του εκπαίδευση στην πατρίδα του υπό την καθοδήγηση δύο ιερομόναχων και αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στην Αθήνα υπό τον περίφημο δάσκαλο Δημήτρη Βόδα.

Το 1767 εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη, όπου ο θείος του Ιερομόναχος Μελέτιος ήταν εκκλησιάρχης του ναού του Αγίου Γεωργίου. Φοίτησε στο περίφημο σμυρναίικο ευαγγελικό σχολείο. Μετά από λίγο καιρό μετακόμισε στα Στροφάδη (στο Αιγαίο Πέλαγος), όπου εκάρη μοναχός σε ένα από τα μοναστήρια. Αργότερα έζησε στο νησί της Πάτμου στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, όπου ήταν μαθητής του περίφημου διδασκάλου Δανιήλ Κεραμεύ στη θεολογική σχολή που ίδρυσε. Από την Πάτμο μετακόμισε στη Σμύρνη μετά από πρόσκληση του Μητροπολίτη Προκοπίου, ο οποίος τον έκανε αρχιδιάκονο και πρωτοσύγκελο.

Η μετάφραση των λόγων του Ιωάννη Χρυσοστόμου στα νέα ελληνικά του έφερε επιστημονική φήμη (1785). Το 1785-1797 εξελέγη Μητροπολίτης Σμύρνης.

Με τις προσπάθειες του Γρηγορίου Ε' αναστηλώθηκαν πολλές εκκλησίες στη Σμύρνη, ιδρύθηκαν σχολεία και οργανώθηκε σύστημα βοήθειας προς τους φτωχούς.

… Ο Ιερομάρτυρας Γρηγόριος Ε΄, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως , κατέλαβε τη έδρα τρεις φορές: 1797-1799, 1806-1808, 1819-1821. Την εποχή εκείνη η Ελλάδα βρισκόταν κάτω από τον βαρύ τουρκικό ζυγό. Πολλοί Έλληνες πατριώτες ζούσαν με την ελπίδα να ανακτήσουν την κρατική τους ανεξαρτησία. Βρήκαν ενεργό και έγκυρη υποστήριξη από τον θαρραλέο αγωνιστή για την ελευθερία της πατρίδας του - τον άγιο Πατριάρχη Γρηγόριο Ε'. Οι σχέσεις του με τους Έλληνες πατριώτες έγιναν σαφείς μόνο αφού ο Αλέξανδρος Υψηλάντη διέσχισε τον ποταμό Προυτ με τον στρατό του εναντίον του Σουλτάνου Μαχμούντ. Ένας από τους φίλους του αγίου τον συμβούλεψε να φύγει από την Κωνσταντινούπολη στον Μορέα. Ο άγιος απάντησε σε αυτό: «Έχω την άποψη ότι τα ψάρια του Βοσπόρου θα φάνε το σώμα μου, αλλά θα πεθάνω ειρηνικά στο όνομα της σωτηρίας του έθνους μου».

…Στις 10 Απριλίου (23 Απριλίου, νέου τύπου), 1821, την πρώτη ημέρα του Πάσχα, ο Πατριάρχης Γρηγόριος καθαιρέθηκε και απαγχονίστηκε στις πύλες του Πατριαρχείου. Το σώμα του εκτελεσθέντος κρεμάστηκε εκεί για τρεις ημέρες – φοβούμενοι αντίποινα, οι Έλληνες απλά δεν τόλμησαν να το λυτρώσουν από τον δήμιο. Σύμφωνα με μια εκδοχή, την τέταρτη μέρα τον αγόρασαν οι Κωνσταντινουπολίτες Εβραίοι για 800 πιάστρες και αφού τον βεβήλωσαν τον πέταξαν στη θάλασσα. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, οι ίδιοι οι Τούρκοι πέταξαν το σώμα του πατριάρχη στη θάλασσα αφού τον κακοποίησαν. Και στις 16 Απριλίου, ναύτες από το ρωσικό πλοίο «Saint Nicholas» τον ανέβασαν από τον πυθμένα και τον παρέδωσαν στην Οδησσό, όπου οι Έλληνες προσκεκλημένοι από τον δήμαρχο Alexander Langeron αναγνώρισαν τα λείψανα ως τον αποθανόντα πατριάρχη. Ο μάρτυρας κηδεύτηκε στον Ελληνικό Ναό της Τριάδας στις 19 Ιουνίου 1821. Από τη Μόσχα εστάλη για τα λείψανα του αγίου μάρτυρα πατριαρχικό άμφιο και μίτρα με σταυρό, που ανήκαν στον Παναγιώτατο Πατριάρχη Νίκωνα (1652 – 1658). Το 1871, στην 50ή επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, τα λείψανα του αγίου μάρτυρα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Ε' μεταφέρθηκαν στον Καθεδρικό Ναό Αθηνών.

Προς τιμήν του αγίου μάρτυρος Γρηγορίου, ετελέσθη ειδική λειτουργία στην Αθήνα. Το κατόρθωμα του προανήγγειλε τον θρίαμβο του Χριστιανισμού στην αναγεννημένη Ελλάδα.

 

Ο Ρώσος ερευνητής της ιστορίας της Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης, Ιβάν Σοκόλοφ, έγραψε στις αρχές του 20ου αιώνα: «Ο φοβερός θάνατος του περίφημου Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄ είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Έλληνες. Έκανε αυτόν τον ιεράρχη άγιο και μάρτυρα στο μυαλό όλου του λαού, χαρακτήρισε τον σουλτάνο με ντροπή, ενίσχυσε τον σκεπτικό του δολοφόνου». Οι Έλληνες, δικαίωσαν τους Έλληνες στην επιθυμία τους να ανατρέψουν τον μισητό ζυγό μπροστά σε ολόκληρο τον πολιτισμένο κόσμο και γενικά είχαν τρομερή ηθική επιρροή στην πορεία του μετέπειτα αγώνα των Ελλήνων.

…Ο αρχηγός της εκκλησίας, ο Οικουμενικός Ορθόδοξος Πατριάρχης, ο πνευματικός πατέρας και εκπρόσωπος όλου του ελληνικού λαού, κρεμάστηκε στις πύλες του Πατριαρχείου τη μεγάλη γιορτή του Πάσχα, υποβλήθηκε στην πιο άτιμη τιμωρία, χωρίς δίκη ή έρευνα της υπόθεσής του - αυτό ήταν στα μάτια των Ελλήνων… πρότυπο αληθινή εκπλήρωση του χριστιανικού καθήκοντος, προσφορά του εαυτού του ως εξιλεωτική θυσία για τη σωτηρία των άλλων, μαρτύριο για την πίστη και την πατρίδα.

Επομένως, ο θάνατος του Γρηγορίου Ε' αγίασε θρησκευτικά και ανύψωσε ηθικά στη συνείδηση των Ελλήνων τον αγώνα τους με τους Τούρκους, τους εμφύσησε νέα δύναμη, ενίσχυσε ηθικά και δικαίωσε τα κατορθώματα και τους κόπους τους. Οι ίδιοι οι Τούρκοι έμειναν αργότερα εξαιρετικά έκπληκτοι όταν είδαν ότι ο θάνατος του μάρτυρα, αντί να σταματήσει και να καταστείλει την εξέγερση, την επέκτεινε και την ενίσχυσε».

Το 1921 ο Γρηγόριος Ε' ανακηρύχθηκε επίσημα άγιος από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και από το 2000 το όνομά του περιλαμβάνεται στο ημερολόγιο των αγίων του Πατριαρχείου Μόσχας. Τα λείψανα του αγίου αναπαύονται στον Καθεδρικό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην Αθήνα.

Στη μνήμη του, οι κύριες πύλες του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως έκλεισαν το 1821 και παραμένουν κλειστές μέχρι σήμερα - οι άνθρωποι εισέρχονται στο έδαφος του Πατριαρχείου από μια πλαϊνή πόρτα.

​​​​​​​

23 апреля. День в Истории.

День памяти священномученика Григория V, Патриарха Константинопольского

Патриарх Григорий Пятый. Εθνομάρτυρας. Мученик Нации.

Константинопольский патриарх Григорий Пятый (1746-10.04.1821) – урожденный Георгиос Ангелопулос. Родился в 1746 году в Димицане, Османская империя. Первоначальное образование получил на родине под руководством двух иеромонахов, а позднее продолжил обучение в Афинах у известного педагога Димитрия Воды.

В 1767 году переехал в Смирну, где его дядя иеромонах Мелетий был экклисиархом храма св. Георгия. Посещал известную смирнскую евангелическую школу. Через некоторое время переселился на Строфадские острова (в Эгейском море), где был пострижен в монашество в одном из монастырей. Позже проживал на острове Патмос в монастыре св. Иоанна Богослова, где состоял слушателем знаменитого дидаскала Даниила Керамевса в основанной им богословской школе. С Патмоса переехал в Смирну по приглашению митрополита Прокопия, сделавшего его архидиаконом и протосинкелом.

Перевод на новогреческий язык бесед Иоанна Златоуста дал ему научную известность (1785). В 1785-1797 годы избран митрополитом Смирнским.

Трудами Григория V в Смирне были восстановлены многие церкви, основаны школы и организована система помощи бедным.

…Священномученик Григорий V, Патриарх Константинопольский, трижды занимал кафедру — 1797-1799, 1806-1808, 1819-1821. В то время Греция находилась под тяжелым турецким игом. Многие патриоты-греки жили надеждой вновь завоевать государственную независимость. Они находили деятельную и авторитетную поддержку у мужественного борца за свободу своей Родины – святого Патриарха Григория V. Его связи с греческими патриотами выяснились только после того, как Александр Ипсиланти перешел со своим войском реку Прут против султана Махмуда. Один из друзей святителя советовал ему бежать из Константинополя в Морею. Святитель отвечал на это: «Я предчувствую, что рыбы Босфора будут есть мое тело, но я умру спокойно во имя спасения моей нации».

…10 апреля (23 апреля по новому стилю) 1821 года, в первый день Пасхи, патриарх Григорий был низложен и повешен на воротах патриархии. Тело казненного провисело там три дня – боясь репрессий, греки просто не решались выкупить его у палача. По одной из версий, на четвертый день его за 800 пиастров купили константинопольские евреи и после поруганий бросили в море. По другой, сами турки выкинули тело патриарха в море после издевательств над ним. А 16 апреля его подняли со дна моряки с русского судна "Святитель Николай" и доставили в Одессу, где приглашенные градоначальником Александром Ланжероном греки опознали в останках покойного патриарха. Похоронили мученика в Троицком греческом храме 19 июня 1821 года. Из Москвы для мощей священномученика было прислано патриаршее облачение и митра с крестом, принадлежавшая святейшему патриарху Никону (1652 – 1658). В 1871 году, дата 50-летия греческой революции 1821 года, мощи священномученика патриарха Константинопольского Григория Пятого перенесли в Афины в кафедральный собор.

В честь священномученика Григория в Афинах была составлена особая служба. Его подвиг возвестил о торжестве христианства в возрожденной Элладе.

 

…Русский исследователь истории Константинопольской церкви Иван Соколов в начале XX века писал: "Особенно важное значение имела для греков ужасная смерть знаменитого патриарха Григория V. Она сделала этого иерарха святым и мучеником в сознании всего народа, заклеймила позором султана, упрочив за ним эпитет "убийцы", уничтожила всякую мысль о примирении греков, пред лицом всего цивилизованного мира оправдала греков в их стремлении низвергнуть ненавистное иго и вообще оказала громадное нравственное влияние на ход дальнейшей борьбы греков.

…Вождь церкви, вселенский православный патриарх, духовный отец и представитель всего греческого народа, повешенный на воротах патриархии в великий праздник Пасхи, подвергшийся самому бесчестному наказанию, без суда и расследования его дела, - это в глазах греков было …образцом истинного исполнения христианского долга, принесением себя в искупительную жертву за спасение других, мученичеством за веру и отечество. 

Поэтому кончина Григория V религиозно освятила и нравственно возвысила в сознании греков их борьбу с турками, вдохнула в них новые силы, нравственно укрепила и оправдала их подвиги и труды. Сами турки впоследствии были крайне изумлены, когда увидели, что кончина мученика, вместо того, чтобы прекратить и подавить восстание, расширила и утвердила его".

В 1921 году Григорий V был официально канонизирован Элладской православной церковью, а с 2000 года его имя внесено в святцы Московского патриархата. Мощи святого покоятся в Благовещенском кафедральном соборе Афин.

В память о нем главные ворота Константинопольской патриархии в 1821 году были заклепаны и остаются затворенными по сей день - входят на территорию патриархии через боковую дверь.