Рубрика греческого историка Василиса Ченкелидиса
Прилагаем Вашему вниманию статью греческого историка и большого друга нашей московской греческой диаспоры Василиса Ченкелидиса о Сражении при Манцикерте и его судьбоносном, роковом значении в истории Византийской Империи (статья на греческом языке и в переводе на русский язык – google translation).
950 χρόνια από τη Μάχη του Μαντζικέρτ – Η αρχή της καταστροφής του Βυζαντίου (photos, video) / 950 лет со дня битвы при Манцикерте - начала разрушения Византии (фото, видео). Ακόμα και σήμερα η τραγική ήττα των Βυζαντινών αντανακλά στις ισορροπίες του ελληνικού και του τουρκικού κόσμου, γράφει ο Βασίλης Τσενκελίδης / Даже сегодня трагическое поражение византийцев отражается на балансе греческого и турецкого мира, пишет Василис Ценкелидис.
(Φωτ.: medievalists.net)
Στις 26 Αυγούστου 1071 έλαβε χώρα η Μάχη του Μαντζικέρτ ανάμεσα στο βυζαντινό στρατό και τους Σελτζούκους Τούρκους. 950 χρόνια μας χωρίζουν από τη μέρα, που άλλαξε τις ιστορικές εξελίξεις στην περιοχή της Μικράς Ασίας και ως επέκταση σε όλον το μεσαιωνικό κόσμο. Ακόμα και σήμερα η τραγική ήττα των Βυζαντινών αντανακλά στις ισορροπίες του ελληνικού και του τουρκικού κόσμου.
(Фото: Medievalists.net).
26 августа 1071 года произошло сражение при Манцикерте между византийской армией и турками-сельджуками. 950 лет отделяют нас от дня, который изменил историческое развитие региона Малой Азии и как продолжение всего средневекового мира. Даже сегодня трагическое поражение византийцев отражается на балансе греческого и турецкого миров.
Η εισροή των νομαδικών φυλών σε μια από τις αρχαιότερες εστίες του ελληνικού πολιτισμού τον 11ο αιώνα έφερε ως αποτέλεσμα και τη Γενοκτονία όλων των χριστιανικών πληθυσμών με το κυριότερο τον ελληνικό τον 20ο αιώνα.
Приток кочевых племен в один из старейших центров греческой культуры в 11 веке привел к геноциду всего христианского населения, в первую очередь греков в 20 веке.
Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας, οι οποίοι κατάφεραν να διατηρήσουν τον πλούσιο πολιτισμό τους και να επιζήσουν την περίοδο 1916-1923, εξαναγκάστηκαν στην Έξοδο από την αξέχαστη πατρίδα τους παρά την μακραίωνη προσπάθεια της συμβίωσης με τους κατακτητές από τα βάθη της Ασίας. Τα εγκλήματα εναντίον των Ελλήνων και όλων των χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν αναγνωρίζονται ως τις μέρες μας από την Τουρκία.
Η Μάχη του Μαντζικέρτ, γαλλική μινιατούρα του 15ου αιώνα (φωτ.: wikipedia) / / Битва при Манцикерте, французская миниатюра XV века (фото: wikipedia)
Ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τελευταία αρέσκεται να θυμίζει στους Έλληνες την ήττα τους στο Μαντζικέρτ. Ο συρρικνωμένος ελληνικός κόσμος προκαλείται και στα λόγια, και εμπράκτως. Το 2013 και το 2020 από μουσεία σε τζαμιά μετατράπηκαν ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Τραπεζούντα και της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη αντίστοιχα. Συνεχίζονται οι παραβιάσεις του εναέριου χώρου και των θαλάσσιων συνόρων της Ελλάδας. Συνεχίζεται η κατοχή της βόρειας Κύπρου. Ο πρόεδρος της Τουρκίας στις 26 Αυγούστου 2020 επισκέφτηκε την αναπαράσταση της Μάχης του Μαντζικέρτ στο σημείο στο οποίο αυτή εξελίχτηκε το 1071. Από την ιστορική πόλη με τη νέα της ονομασία Μαλαζγκίρτ και από την πολεμική σκηνή του ηγέτη των Σελτζούκων Αλπ Αρσλάν, ο Ερντογάν υποσχέθηκε στους Τούρκους το νέο μεγαλείο στην Τουρκία μέχρι το 2071.
Президент Турции Реджеп Тайип Эрдоган в последнее время любит напоминать грекам об их поражении при Манцикерте. Сокращающемуся греческому миру брошен вызов как на словах, так и на деле. В 2013 и 2020 годах Собор Святой Софии в Трабзоне и Собор Святой Софии в Стамбуле были преобразованы из музеев в мечети соответственно. Продолжаются нарушения воздушного пространства и морских границ Греции. Оккупация северного Кипра продолжается. 26 августа 2020 года президент Турции посетил представление битвы при Манцикерте в месте, где оно произошло в 1071 году. Из исторического города с новым названием Малазгирт и с места войны лидера сельджуков Алп Арслана Эрдо θηκεan Турки новое величие в Турции до 2071 года.
Αλπ Αρσλάν – Hρωικό λιοντάρι
Ο Αλπ Αρσλάν ή αλλιώς Μουχάμαντ ιμπν Νταούντ ήταν Σουλτάνος της Μεγάλης Σελτζουκικής Αυτοκρατορίας από το 1063 ως το 1072. Ο Αλπ Αρσλάν ήταν δισέγγονος του Σελτζούκ του γενάρχη της δυναστείας των Σελτζούκων. Με τις συνεχείς νίκες του ο σουλτάνος κατάφερε να κατοχυρώσει την κυριαρχία του στην Ανατολή και ονομάστηκε Αλπ Αρσλάν (ηρωικό λιοντάρι). Η αυτοκρατορία του εκτεινόταν από τον ποταμό Αμού Ντάρια στην Κεντρική Ασία μέχρι τον Τίγρη στη Μέση Ανατολή.
Альп Арслан - Героический лев
Алп Арслан или Мухаммад ибн Дауд был султаном Великой Империи Сельджуков с 1063 по 1072 год. Алп Арслан был правнуком Сельджука, предка династии Сельджуков. Благодаря своим непрерывным победам султан сумел закрепить свое господство на Востоке и получил имя Алп Арслан (героический лев). Его империя простиралась от реки Амударья в Средней Азии до Тигра на Ближнем Востоке.
Ο πρώτος στόχος του Αλπ Αρσλάν στη θέση του σουλτάνου ήταν η κατάκτηση της πρωτεύουσας της Καππαδοκίας της Καισάρειας.
Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος έπρεπε να κατακτηθούν η Αρμενία και η Γεωργία. Και οι δυο χριστιανικές χώρες προβάλλοντας όλη τη δυνατή αντίσταση νικήθηκαν από τις δυνάμεις των Σελτζούκων το 1064. Ακολούθησαν λεηλασίες και σφαγές.
Первой целью Альп Арслана как султана было завоевание столицы Каппадокии, Кесарии. Для достижения этой цели необходимо было завоевать Армению и Грузию. Обе христианские страны, оказавшие все возможное сопротивление, были разбиты силами сельджуков в 1064 году. Затем последовали грабежи и массовые убийства.
Οι κατακτήσεις των Σελτζούκων στα εδάφη του Βυζαντίου (φωτ.: wikipedia) / Завоевания сельджуков на территории Византии (фото: wikipedia)
Τα σχέδια του Αλπ Αρσλάν για την εισβολή στη Μικρά Ασία στην πρώτη φάση κατάφερε να αντιμετωπίσει ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ρωμανός Δ΄ Διογένης. Ο βυζαντινός στρατός κινήθηκε προς την Κιλικία. Στη διάρκεια των τριών εκστρατειών οι Βυζαντινοί νίκησαν τους Σελτζούκους και το 1070 τους έδιωξαν πέρα από τον ποταμό Ευφράτη. Στις πρώτες δυο εκστρατείες το βυζαντινό στρατό ηγήθηκε ο ίδιος ο αυτοκράτορας. Στην τρίτη εκστρατεία ο διοικητής του βυζαντινού στρατού ήταν ο Μανουήλ Κομνηνός. Ο μικρότερος αδελφός του Αλέξιος Α΄ έγινε αργότερα αυτοκράτορας του Βυζαντίου.
Планам Альп-Арслана по вторжению в Малую Азию на первом этапе удалось столкнуться с византийским императором Романом IV Диогеном. Византийская армия двинулась к Киликии. Во время трех кампаний византийцы нанесли поражение сельджукам и в 1070 году вытеснили их через реку Евфрат. В первых двух кампаниях византийской армией руководил сам император. В третьей кампании командующим византийской армией был Мануил Комнинос. Его младший брат Алексиос I позже стал императором Византии
Προετοιμασία για τη μάχη / Подготовка к сражению.
Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ’ Διογένης είχε ένα από τους μεγαλύτερους και καλά οργανωμένους στρατούς της εποχής του. Όμως οι πρώτες νίκες του εναντίον των Σελτζούκων τον καθησύχασαν.
Η βιασύνη του να νικήσει οριστικά τον Αλπ Αρσλάν του στοίχισε και το θρόνο και το μέλλον της αυτοκρατορίας του.
Τον Φεβρουάριο του 1071, ο Ρωμανός Διογένης άρχισε να συγκεντρώνει μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις στην Κωνσταντινούπολη. Για να αποσπάσει την προσοχή του Σουλτάνου των Σελτζούκων ο Βυζαντινός αυτοκράτορας πρότεινε σε αυτόν νέους ειρηνευτικούς όρους. Η νέα συνθήκη ειρήνης βόλευε και τους δυο ηγέτες. Ο Αλπ Αρσλάν θα είχε περισσότερη ευελιξία να πολεμήσει με το Χαλιφάτο των Φατιμιδών στο Χαλέπι.
Его стремление победить Альп Арслана однажды стоило ему престола и будущего его империи.
В феврале 1071 года Роман Диоген начал собирать большие войска в Константинополе. Чтобы отвлечь внимание сельджукского султана, византийский император предложил ему новые условия мира. Новый мирный договор устраивал обоих лидеров. У Альп Арслана было бы больше возможностей для борьбы с Фатимидским халифатом в Алеппо.
Ο χάρτης των κινήσεων των Βυζαντινών και των Σελτζούκων (φωτ.: wikipedia) /
Карта перемещений византийцев и сельджуков (фото: wikipedia)
Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας αξιοποίησε την ευκαιρία, που παρουσιάστηκε, και κινήθηκε με τη δύναμη των 40.000 ανδρών προς την πόλη Θεοδοσιούπολη (σημερινό Ερζερούμ). Το επόμενο βήμα ήταν να εκστρατεύσει προς το εσωτερικό της τουρκοκρατούμενης Αρμενίας. Αυτή η απόφαση κατακρίθηκε από τους στρατηγούς του, όμως δεν αναβλήθηκε.
Ο βυζαντινός στρατός κινήθηκε προς το Μαντζικέρτ και στρατοπέδευσε εκεί τον Ιούλιο του 1071. Η κατάκτηση αυτής της στρατηγικής πόλης μπορούσε να δώσει πολλά πλεονεκτήματα στον Ρωμανό Διογένη έναντι του Αλπ Αρσλάν.
Византийский император воспользовался представившейся возможностью и двинулся с силами в 40 000 человек в город Феодосий (современный Эрзурум). Следующим шагом была кампания внутри оккупированной Турцией Армении. Это решение было осуждено его генералами, но не было отложено.
Византийская армия двинулась к Манцикерту и расположилась там лагерем в июле 1071 года. Завоевание этого стратегического города могло дать римлянину Диогену много преимуществ перед Альп-Арсланом.
Ως επικεφαλής της οπισθοφυλακής ορίστηκε ο Ανδρόνικος Δούκας, ο οποίος ήταν γιος του πολιτικού αντιπάλου του αυτοκράτορα. Αυτό το λάθος δεν ήταν και το μοναδικό.
Андроникос Дукас, сын политического противника императора, был назначен начальником арьергарда. Эта ошибка была не единственной.
Σε πρώτη φάση τίποτα δεν έδειχνε την λάθος επιλογή του αυτοκράτορα. Όμως η γενικότερη απροσεξία και η έλλειψη των πληροφοριών για τις κινήσεις του Αλπ Αρσλάν δεν άργησαν να παίξουν το ρόλο τους. Ο Ρωμανός Δ’ δεν υπολόγισε πως οι Σελτζούκοι γνώριζαν ήδη πολύ καλά τα κατεχόμενα από αυτούς εδάφη στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου και της Ανατολικής Μικράς Ασίας. Εκτός απ’ αυτό ο Αυτοκράτορας κράτησε μαζί του τις λιγότερες δυνάμεις του στρατού του. Το μεγαλύτερο και το καλύτερο μέρος του στρατού με επικεφαλής τον επικεφαλής των Φράγκων Ιωσήφ Ταρχανειώτη και των Νορμανδών Ρουσέλ ντε Μπαγιέλ κινήθηκε νότια του Μαντζικέρτ προς την πόλη Χλιάτ.
Поначалу ничто не указывало на неправильный выбор императора. Но общая невнимательность и неосведомленность о действиях Алпа Арслана не заставили себя долго ждать. Романос IV не считал, что сельджуки уже хорошо знали территории, которые они занимали в регионе Южного Кавказа и Малой Восточной Азии. Вдобавок император держал при себе наименьшее количество войск в своей армии. Самая большая и лучшая часть армии во главе с франкским полководцем Иосифом Тарханиотисом и норманнами Расселом де Байелем двинулась к югу от Манцикерта в сторону города Хлиат.
Ο Αλπ Αρσλάν εξευτελίζει τον Ρωμανό Διογένη, γαλλική μινιατούρα του 15ου αιώνα (φωτ.: wikipedia) / Альп Арслан унижает Романа Диогена, французская миниатюра XV века (фото: wikipedia)
Ο αυτοκράτορας κατέλαβε το Μαντζικέρτ και περίμενε την κατοχύρωση της θέσης του από τον Ταρχανειώτη και τους δυτικούς ιππότες, που ήταν μαζί του. Για άγνωστο λόγο το δεύτερο μέρος του στρατού του δεν έφθασε στον προορισμό του και κατευθύνθηκε προς τη Μελιτηνή, 150 χιλιόμετρα μακριά από το πεδίο της μάχης που πλησίαζε. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ιστορικών η κίνηση αυτή του Ταρχανειώτη και του Ρουσέλ ντε Μπαγιέλ αποδίδεται είτε στην προδοσία, είτε σε αποφυγή μάχης με τις δυνάμεις των Σελτζούκων, που ίσως τους έκλεισαν το δρόμο.
Император занял Манцикерта и ждал, пока его позиция будет защищена Тарханиотисом и западными рыцарями, которые были с ним. По неизвестной причине вторая часть его армии не достигла пункта назначения и направилась к Мелитини, в 150 километрах от приближающегося поля боя. По мнению историков, этот шаг Тарханейотиса и Русселя де Байеля приписывают либо предательству, либо избеганию битвы с силами сельджуков, которые могли преградить им путь.
Την ίδια ώρα με τις απρόσεκτες κινήσεις του αυτοκράτορα, ο σουλτάνος έλυσε την πολιορκία του Χαλεπίου και κατάφερε να συγκεντρώσει στρατό ισάξιο σε αριθμό με το εκστρατευτικό σώμα των Βυζαντινών. / Одновременно с неосторожными действиями императора султан разрешил осаду Алеппо и сумел собрать армию, равную по численности экспедиционным силам византийцев.
Η μάχη του Μαντζικέρτ
Στις 24 και 25 Αυγούστου ξεκίνησαν οι εχθροπραξίες ανάμεσα στα στρατόπεδα των Βυζαντινών και των Σελτζούκων. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ’ Διογένης δεν αντιλήφτηκε αμέσως πως έχει να κάνει με την εμπροσθοφυλακή των δυνάμεων του Αλπ Αρσλάν. Χάθηκε πολύτιμος χρόνος και ένα μέρος του στρατού μέχρι να παρθούν οι απαραίτητες αποφάσεις. Μεγάλο χτύπημα για τους Βυζαντινούς ήταν η προδοσία των τουρκόφωνων φυλών που εκχριστιανίστηκαν και ορκίστηκαν να υπηρετούν του Βυζαντινό αυτοκράτορα. Οι τουρκόφωνοι Χριστιανοί προσχώρησαν στο στρατόπεδο των Σελτζούκων.
Στις 26 Αυγούστου ενώ ήταν σε εξέλιξη η μάχη, ο Ρωμανός βλέποντας πολλές απώλειες, διέταξε τακτική αναστροφή του μετώπου για αποχώρηση. Οι στρατηγοί δεν κατάλαβαν την τακτική του. Ο στρατός άρχισε να υποχωρεί άτακτα και τελικά οδηγήθηκε σε τραγική ήττα.
Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ’ Διογένης τραυματίστηκε στο στήθος και στο χέρι. Οι Σελτζούκοι τον έπιασαν και τον οδήγησαν στον Αλπ Αρσλάν. Ο σουλτάνος τον άφησε να φύγει στην Κωνσταντινούπολη, όμως εκεί τον περίμεναν οι αντίπαλοι του. Ο Ρωμανός έχασε και τον θρόνο του και τη ζωή του. Η ήττα του αποδίδεται περισσότερο στη συνομωσία και προδοσία των ευγενών του Βυζαντίου, οι οποίοι δεν υποστήριζαν την πολιτική του αυτοκράτορα.
Το αποτέλεσμα ήταν το Βυζάντιο να χάσει πρώτα το ανατολικό κομμάτι της Μικράς Ασίας και ύστερα και τα εσωτερικά της εδάφη.
Битва при Манцикерте.
24 и 25 августа начались боевые действия между византийским и сельджукским лагерями. Император Романос IV Диоген не сразу понял, что имеет отношение к авангарду войск Альп-Арслана. До принятия необходимых решений было потеряно драгоценное время и часть армии. Большим ударом для византийцев стало предательство тюркоязычных племен, принявших христианство и поклявшихся служить византийскому императору. К сельджукскому лагерю присоединились тюркоязычные христиане.
26 августа, пока шла битва, Романос, видя много потерь, приказал регулярным разворотом фронта отступить. Генералы не понимали его тактики. Армия начала беспорядочно отступать и в итоге потерпела трагическое поражение.
Император Романос IV Диоген был ранен в грудь и руку. Сельджуки схватили его и повели в Альп-Арслан. Султан отпустил его в Константинополь, но там его ждали противники. Романос потерял и свой престол, и свою жизнь. Его поражение объясняют скорее заговором и предательством знати Византии, не поддержавших политику императора.
В результате Византия сначала потеряла восточную часть Малой Азии, а затем и ее внутренние районы.
Στις 26 Αυγούστου 1071 το Βυζάντιο ηττήθηκε από τους Σελτζούκους και τους συμμάχους τους και το 1077 η πρωτεύουσα τους μεταφέρθηκε στη Νίκαια.
Η τύχη της Μικράς Ασίας παίχτηκε εκείνα τα χρόνια και οι μελλοντικές προσπάθειες του Ελληνισμού να αντιστρέψει την κατάσταση απέναντι σε τουρκικές φυλές απέτυχαν.
26 августа 1071 года Византия была разбита сельджуками и их союзниками, а в 1077 году их столица была перенесена в Никею.
Судьба Малой Азии разыгралась в те годы, и дальнейшие попытки эллинизма переломить ситуацию с турецкими племенами потерпели неудачу.
Βασίλης Τσενκελίδης, ιστορικός
![[X]](/style/img/pppclose.png)